Werkende Wajongers, proefplaatsingen en CIAO

Werkende Wajongers

Jonge Wajongers werken vooral bij reguliere werkgevers. De oudere werken vaak in de beschermde omgeving van een Wsw‑bedrijf. Wajongers werken soms als zelfstandig ondernemer. In de eerste vier maanden van 2024 werkten in totaal 61.213 Wajongers, 24,9% van het totale aantal mensen met een Wajong‑uitkering. Van de Wajongers met arbeidsvermogen werkte 55,7% (58.256). Van hen werkten er 37.336 bij een reguliere werkgever, 5.149 (ook) als zelfstandige en 15.771 in beschut werk. Een klein deel (2,8%, 2.957 personen) van de Wajongers die volgens de bij de sociaal‑medische beoordeling geldende regels duurzaam geen arbeidsvermogen hebben, werkt toch – meestal voor een beperkt aantal uren. Van hen werkten er 1.881 bij een reguliere werkgever, 837 als zelfstandige en 239 in beschut werk. Omdat het aantal werkende Wajongers met een aantal maanden vertraging bekend is, gaat het hier om voorlopige cijfers.

Tabel Werkende Wajongers

• *Het aantal werkende Wajongers is voor de jaren 2015 tot en met 2020 afgezet tegen het totaalaantal lopende uitkeringen voor de oude Wajong en de Wajong_2010. In de Wajong_2015 zitten uitsluitend mensen die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben.
• **Met ingang van 2021 hanteert UWV een nieuwe telmethodiek. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen werkende Wajongers met arbeidsvermogen en werkende Wajongers met duurzaam geen arbeidsvermogen. Sinds 2021 worden ook Wajongers die aangeven dat ze als zelfstandige werken meegeteld. Het aantal werkende Wajongers wordt afgezet tegen het totale aantal lopende Wajong‑uitkeringen (oude Wajong, Wajong_2010, Wajong_2015).
• ***Het betreft hier voorlopige cijfers. De definitieve cijfers tot en met april 2024 zijn pas later in 2024 beschikbaar.

Proefplaatsingen

Werkgevers zijn soms huiverig om mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt in dienst te nemen. Mensen die een uitkering van UWV ontvangen, kunnen met behoud van die uitkering gedurende twee maanden op een proefplaatsing werken. Dat is meestal genoeg om te beoordelen of de werknemer geschikt is. De tabel laat zien hoeveel mensen uit de verschillende doelgroepen hiervan gebruikmaakten.

Tabel proefplaatsingen

Centrum Inclusieve Arbeidsorganisatie

Het Centrum Inclusieve Arbeidsorganisatie (CIAO) is een expertisecentrum van Maastricht University dat in 2016 in samenwerking met UWV is opgericht. CIAO faciliteert partijen die zich professioneel inzetten voor de bevordering van duurzame arbeidsparticipatie, in het bijzonder van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. UWV en Maastricht University werken al sinds 2009 samen om kennis, methoden en werkwijzen te ontwikkelen die kunnen helpen om organisaties inclusiever te maken. Dat heeft onder meer geresulteerd in de methodiek Inclusief herontwerp van werk (IHW). De doorontwikkelde versie IHW 2.0 brengt in kaart welke werkzaamheden zich lenen voor werkzoekenden die (nog) niet over de juiste kwalificaties beschikken om een bestaande functie in een organisatie uit te oefenen, maar wel ondersteunende werkzaamheden kunnen uitvoeren die bijdragen aan vermindering van de werkdruk in bijvoorbeeld de zorg en het onderwijs. Deze methodiek vormt de basis voor het bedrijfsadvies inclusieve arbeidsorganisatie dat UWV kosteloos aanbiedt aan werkgevers die hun organisatie toegankelijk willen maken voor mensen met een arbeidsbeperking. Om UWV‑adviseurs te ondersteunen bij de voorbereiding van een adviesgesprek met werkgevers is in 2023 gestart met de ontwikkeling van factsheets met relevante informatie over bedrijfssectoren. Inmiddels zijn er factsheets voor de sectoren zorg, onderwijs en bouw‑ en installatietechniek en sinds kort ook voor de detailhandel. Op dit moment wordt er gewerkt aan een factsheet voor de horeca.

Inzet IHW in de praktijk

In 2023 is de Beter werk‑tool verder ontwikkeld. Dit instrument maakt het mogelijk om (ook online) input op te halen bij medewerkers met wie tijdens de bedrijfsanalyse niet is gesproken. Ze kunnen aangeven welke taken ze zelf uitvoeren en hoe ze over bepaalde aspecten denken. De tool biedt een goede basis om gezamenlijk te bepalen of een taak geschikt is voor herontwerp of niet. Dit vergroot het draagvlak om veranderingen in de taaktoedeling daadwerkelijk door te voeren. Het instrument is inmiddels door diverse adviseurs inclusieve arbeidsorganisatie in een organisatie toegepast en blijkt aan de verwachtingen te voldoen. Verder is in 2023 gewerkt aan de ontwikkeling van een monitoringsinstrument dat meer inzicht biedt in de resultaten die een herontwerp van werk oplevert: de Beter Werk Monitor. Inmiddels is dit instrument ingezet binnen een organisatie in de zorg; in 2024 gebeurt dit ook bij een organisatie in de kinderopvang. De eerste resultaten zijn veelbelovend: de monitor laat zien welke werkaspecten volgens deelnemers zijn verbeterd nadat het werk anders is georganiseerd.

Leergang Inclusieve Arbeidsorganisatie

In april 2024 is weer een nieuwe groep deelnemers gestart met de door CIAO ontwikkelde modulaire leergang Inclusieve Arbeidsorganisatie, waarin de methodiek IHW 2.0 centraal staat. We zien dat, naast UWV‑medewerkers, ook steeds meer medewerkers van gemeenten en commerciële organisaties aan de leergang deelnemen. Verder worden de succesvolle leer‑netwerkbijeenkomsten voor (oud‑)cursisten voortgezet.

Niet poetsen maar zorgen

In maart 2022 zijn CIAO en Schoonmakend Nederland een samenwerkingsovereenkomst aangegaan, met als doel te onderzoeken of en hoe schoonmaakmedewerkers die dreigen uit te vallen met re‑integratie via het tweede spoor (werkhervatting bij een andere werkgever) in de zorg weer aan de slag kunnen. In dit project, dat loopt tot april 2025, zijn we na een lange voorbereiding aangekomen bij het daadwerkelijk laten instromen van schoonmaakmedewerkers in de zorg, met als doel om de knel- en leerpunten van implementatie in de praktijk te achterhalen. We merken wel dat mogelijke kandidaten vanwege met name fysieke beperkingen nog moeilijk te plaatsen zijn in de zorg. Om de overstap te faciliteren zijn drie instrumenten ontwikkeld: het TVO‑paspoort, dat inzicht geeft in taken, vaardigheden en ontwikkelingsstappen, een re‑integratie- en overstapmodel voor het tweede spoor en een blauwdruk voor droom- en doesessies om te leren anders (samen) te werken.

Re-integratie zonder zorgen

Op 1 januari 2023 is een door ZonMw gesubsidieerd project gestart dat de meerwaarde onderzoekt van een innovatieve aanpak waarbij zorgwerkgevers tweedespoorre‑integratie regelen door binnen een netwerk van organisaties leer- en werkervaringsplekken te creëren die hun werknemers de mogelijkheid bieden om zich vroegtijdig te oriënteren op ander werk. Daarnaast wordt ingezet op vroegtijdige begeleiding van de werknemer, om eventuele hindernissen en blokkades snel aan te kunnen pakken. Na de opzet en vormgeving van deze innovatieve aanpak bij de deelnemende organisaties (Zuyderland MC, thuiszorgorganisatie MeanderGroep, Maastricht UMC+ en Schakel BV) is het onderzoek in augustus 2023 echt gestart. Sindsdien worden zieke werknemers die in aanmerking komen voor tweedespoorre‑integratie via loting ingedeeld in de groep die de experimentele innovatieve ‘eigen aanpak’ krijgt of in de controlegroep die de standaardaanpak via een extern re‑integratiebureau krijgt. De start was wat moeizaam, omdat er toch minder mensen in aanmerking blijken te komen dan aanvankelijk was voorzien.

Internationale samenwerking

Op de hogeschool van de Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung in Bad Hersfeld is een nieuwe editie gestart van de cursus Inklusive Arbeidsumgestaltung. Hiervoor zijn de IHW‑tool en de bijbehorende Beter werk‑tool nu ook in het Duits vertaald. Ook zijn diverse uitlegfilmpjes in het Duits nagesynchroniseerd.

In februari verzorgde CIAO in het Australische Perth lezingen en workshops over herontwerp van werk tijdens de tweedaagse conferentie The 2024 Centre for Transformative Work Design. Deelnemers konden er oefenen met de Beter werk‑tool. Met de Curtin University van Perth wordt nu gekeken welke mogelijkheden er zijn voor nadere samenwerking in 2024.