Werkende Wajongers, proefplaatsingen en CIAO

Werkende Wajongers

Jonge Wajongers werken vooral bij reguliere werkgevers. De oudere werken vaak in de beschermde omgeving van een Wsw‑bedrijf. Wajongers werken soms als zelfstandig ondernemer. In 2023 werkten in totaal 61.727 Wajongers, 25,2% van het totale aantal mensen met een Wajong‑uitkering. Van de Wajongers met arbeidsvermogen werkte 55,5% (58.781). Van hen werkten er 38.008 bij een reguliere werkgever, 4.721 (ook) als zelfstandige en 16.052 in beschut werk. Een klein deel (2,8%, 2.946 personen) van de Wajongers die volgens de bij de sociaal‑medische beoordeling geldende regels duurzaam geen arbeidsvermogen hebben, werkt toch – meestal voor een beperkt aantal uren. Van hen werkten er 1.916 bij een reguliere werkgever, 795 als zelfstandige en 235 in beschut werk. Omdat het aantal werkende Wajongers met een aantal maanden vertraging bekend is, gaat het hier om voorlopige cijfers.

Tabel Werkende Wajongers

• *Het aantal werkende Wajongers is voor de jaren 2015 tot en met 2020 afgezet tegen het totaalaantal lopende uitkeringen voor de oude Wajong en de Wajong_2010. In de Wajong_2015 zitten uitsluitend mensen die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben.
• **Met ingang van 2021 hanteert UWV een nieuwe telmethodiek. Daarbij wordt onderscheid gemaakt tussen werkende Wajongers met arbeidsvermogen en werkende Wajongers met duurzaam geen arbeidsvermogen. Sinds 2021 worden ook Wajongers die aangeven dat ze als zelfstandige werken meegeteld. Het aantal werkende Wajongers wordt afgezet tegen het totale aantal lopende Wajong‑ uitkeringen (oude Wajong, Wajong_2010, Wajong_2015).
• ***Het betreft hier voorlopige cijfers. De cijfers tot en met december 2023 zijn pas later in 2024 beschikbaar.

Proefplaatsingen

Werkgevers zijn soms huiverig om mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt in dienst te nemen. Mensen die een uitkering van UWV ontvangen, kunnen met behoud van die uitkering gedurende twee maanden op een proefplaatsing werken. Dat is meestal genoeg om te beoordelen of de werknemer geschikt is. De tabel laat zien hoeveel mensen uit de verschillende doelgroepen hiervan gebruikmaakten.

Tabel proefplaatsingen

Centrum Inclusieve Arbeidsorganisatie

Het Centrum Inclusieve Arbeidsorganisatie (CIAO) is een expertisecentrum van Maastricht University dat in 2016 in samenwerking met UWV is opgericht. CIAO faciliteert partijen die zich professioneel inzetten voor de bevordering van duurzame arbeidsparticipatie, in het bijzonder van mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt. UWV en Maastricht University werken al sinds 2009 samen om kennis, methoden en werkwijzen te ontwikkelen die kunnen helpen om organisaties inclusiever te maken. Dat heeft onder meer geresulteerd in de methodiek Inclusief herontwerp van werk (IHW). De doorontwikkelde versie IHW 2.0 brengt in kaart welke werkzaamheden zich lenen voor werkzoekenden die (nog) niet over de juiste kwalificaties beschikken om een bestaande functie in een organisatie uit te oefenen, maar wel ondersteunende werkzaamheden kunnen uitvoeren die bijdragen aan vermindering van de werkdruk in bijvoorbeeld de zorg en het onderwijs. Deze methodiek vormt de basis voor het bedrijfsadvies inclusieve arbeidsorganisatie dat UWV kosteloos aanbiedt aan werkgevers die hun organisatie toegankelijk willen maken voor mensen met een arbeidsbeperking. Om UWV‑adviseurs te ondersteunen bij de voorbereiding van een adviesgesprek met werkgevers is in 2023 gestart met de ontwikkeling van factsheets met relevante informatie over bedrijfssectoren. Inmiddels zijn er factsheets voor de sectoren zorg, onderwijs en bouw‑ en installatietechniek. Op dit moment wordt er gewerkt aan factsheets voor de detailhandel en de horeca.

Doorontwikkeling IHW

In 2023 is de Beter werk‑tool doorontwikkeld. Hiermee is het mogelijk om online input op te halen bij medewerkers met wie tijdens de bedrijfsanalyse niet is gesproken. Ze kunnen aangeven welke taken ze zelf uitvoeren en hoe ze over bepaalde aspecten denken. Verder kunnen ze via de tool met elkaar in discussie gaan en op basis van gedeelde argumenten gezamenlijk bepalen of een taak geschikt is voor herontwerp of niet. Dit vergroot het draagvlak om veranderingen in de taaktoedeling daadwerkelijk door te voeren. Verder is in december 2023 een eerste concept opgeleverd van een monitoringsinstrument dat meer inzicht biedt in de resultaten die een herontwerp van werk oplevert. In het eerste kwartaal van 2024 zal dit instrument worden ingezet binnen twee organisaties in respectievelijk de zorg en de kinderopvang. In 2023 is een nieuwe groep deelnemers gestart met de door CIAO ontwikkelde modulaire leergang Inclusieve Arbeidsorganisatie, waarin de methodiek IHW 2.0 centraal staat. Vanuit deze opleiding zijn dit jaar acht succesvolle leer‑werkbijeenkomsten gefaciliteerd (waarvan zes online) met als doel om praktijkervaring met elkaar te delen. Half december 2023 promoveerde CIAO‑directeur Gemma van Ruitenbeek op de validatie van de Maastrichtse Werkcapaciteit Monitor (MW©M). Dit instrument brengt de werkcapaciteit en de persoonskenmerken van mensen met beperkte werkcapaciteit in kaart en monitort hun ontwikkeling tijdens het werk, zodat duidelijk is of en welke passende begeleiding en nazorg op de werkplek nodig zijn. De MW©M heeft zijn meerwaarde voor jobcoaches, arbeidsdeskundigen, IPS‑trajectbegeleiders, arbeidsorganisaties en de doelgroep zelf al bewezen.

Niet poetsen maar zorgen

In maart 2022 zijn CIAO en Schoonmakend Nederland een samenwerkingsovereenkomst aangegaan, met als doel te onderzoeken of en hoe schoonmaakmedewerkers die dreigen uit te vallen met re‑integratie via het tweede spoor (werkhervatting bij een andere werkgever) in de zorg weer aan de slag kunnen. Inmiddels is uit arbeidsanalyses binnen drie zorgomgevingen – verpleeghuiszorg in Groningen, ziekenhuiszorg in Rotterdam en thuiszorg in Zuid‑Limburg – gebleken dat er in de zorg werk is dat geschikt is voor schoonmakers. Om de overstap te faciliteren zijn drie instrumenten ontwikkeld: het TVO‑paspoort, dat inzicht geeft in taken, vaardigheden en ontwikkellingsstappen, een re‑integratie- en overstapmodel voor het tweede spoor en een blauwdruk voor droom- en doesessies om te leren anders (samen) te werken. Het laatste jaar van dit door ZonMw gesubsidieerde onderzoeksproject richt zich vooral op het daadwerkelijk laten instromen van schoonmaakmedewerkers in de zorg, met als doel om de knel- en leerpunten van implementatie in de praktijk te achterhalen.

Re-integratie zonder zorgen

CIAO is voor een tweede door ZonMw gesubsidieerd project een samenwerkingsverband aangegaan met Zuyderland MC, thuiszorgorganisatie MeanderGroep, Maastricht UMC+ en Schakel BV. Dit per 1 januari 2023 gestarte project onderzoekt de meerwaarde van een innovatieve aanpak waarbij deze zorgwerkgevers tweedespoorre‑integratie binnen hun eigen organisatie regelen én binnen een netwerk van organisaties leer- en werkervaringsplekken creëren die hun werknemers de mogelijkheid bieden om zich vroegtijdig te oriënteren op ander werk. Schakel BV boort hiervoor een bestaand netwerk van organisaties aan. Er wordt gestreefd naar een zo passend mogelijke overstap naar werk, waarin behoud van competenties en kwalificaties vooropstaan. CIAO wil hierbij ook onderzoeken in hoeverre deze aanpak helpt om eventuele hindernissen en blokkades bij de werknemer op te sporen en aan te pakken. Het eerste half jaar is vooral geïnvesteerd in vormgeving van de innovatieve aanpak in de verschillende organisaties. In augustus 2023 is het onderzoek echt gestart. Sindsdien worden zieke werknemers die in aanmerking komen voor tweedespoorre‑integratie via loting ingedeeld in de groep die de experimentele innovatieve ‘eigen aanpak’ krijgt of in de controlegroep die de standaardaanpak via een extern re‑integratiebureau krijgt.

Internationale samenwerking

CIAO is met steun van het Europees Sociaal Fonds een samenwerkingsproject gestart met de hogeschool van de Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung in Bad Hersfeld. Dit project richt zich op uitwisseling van kennis en expertise op het gebied van de inclusieve arbeidsorganisatie en op de gezamenlijke ontwikkeling van methodieken. Na een succesvol project met een basistraining inclusieve arbeidsanalyse voor een groep studenten van de hogeschool in 2021, gevolgd door een praktijkonderzoek door deze studenten in 2022, is in 2023 gewerkt aan een nieuwe editie van de cursus Inklusive Arbeidsumgestaltung die in 2024 zal starten. Hiervoor zijn de IHW‑tool en de bijbehorende Beter werk‑tool nu ook in het Duits vertaald.

De Universiteit van Sevilla wil tot een soortgelijke organisatie als CIAO komen en heeft CIAO daarover om advies gevraagd. In mei 2023 verzorgde CIAO in dat kader in Sevilla ook een bijdrage aan een congres over inclusie van werk voor mensen met een beperking. In september 2023 konden deelnemers uit acht Aziatische landen tijdens een vierdaagse online cursus kennismaken met de kernprincipes van IHW. Deze cursus was georganiseerd in samenwerking met de Asian Productivity Organization (ASO).