Het financiële rechtmatigheidsonderzoek

Financiële rechtmatigheid omvat op grond van de Regeling SUWI zowel de financiële fouten als de onzekerheden die in het verslagjaar zijn geconstateerd, waarover afzonderlijk verantwoording wordt afgelegd. Bij een financiële fout kunnen we vaststellen wat de fout is en wat het financiële gevolg is. Bij een onzekerheid hebben we onvoldoende informatie om vast te stellen of iets goed of fout is.

Steekproeftrekking

Binnen UWV doet een verbijzonderd intern controleorgaan – de afdeling Rechtmatigheid – onafhankelijk onderzoek naar de financiële rechtmatigheid van de verstrekte uitkeringen en voorzieningen. Die afdeling voert per materiewet per verslagjaar – aan de hand van de Regeling SUWI – een representatieve aselecte steekproeftrekking uit. Het aantal steekproefgevallen hangt af van de uitvoeringswet. Bij de grote wetten, waarbij meer dan € 500 miljoen aan uitkeringen wordt verstrekt – zoals de WW en de WIA – doen we een steekproef van minimaal 300 gevallen op jaarbasis vanuit de maandelijkse bruto‑uitkeringsbedragen. Dit aantal geeft een statistisch betrouwbare uitkomst over de financiële rechtmatigheid per uitvoeringswet.

De in de steekproef aangetroffen financiële fouten en onzekerheden worden via de zogenoemde beste‑ schattingmethodiek geëxtrapoleerd naar de totale uitkeringsmassa. Naast de controle van de betalingen vallen ook afgewezen uitkeringsaanvragen – bij de grote wetten minimaal 25 gevallen per wet op jaarbasis – onder het financiële rechtmatigheidsonderzoek. Een onterecht afgewezen uitkeringsaanvraag wordt ook in de financiële onrechtmatigheidscijfers van die wet meegeteld.

Toetsingsmaatstaf

De in de steekproef onderzochte betalingen en afgewezen uitkeringsaanvragen worden gecontroleerd op overeenstemming met de van kracht zijnde (Europese en landelijke) wet- en regelgeving en het in de Staatscourant gepubliceerde UWV‑beleid. Het vastgestelde recht, de hoogte en duur van de uitkering of de voorziening worden hierbij gecontroleerd. Een aangetroffen afwijking van wet- en regelgeving wordt afgezet tegen de betaling en op basis hiervan wordt het financiële gevolg berekend.

Bij de arbeidsongeschiktheidswetten, zoals de WIA, blijft het sociaal‑medisch handelen door de verzekeringsartsen en de arbeidsdeskundigen buiten beschouwing bij de beoordeling van de financiële rechtmatigheid. Een (her)beoordeling van de (sociaal-)medische omstandigheden en de afweging ervan vallen niet onder de scope van de financiële rechtmatigheidsverantwoording.

Financiële fouten en onzekerheden

In het rechtmatigheidsonderzoek kunnen financiële fouten of onzekerheden worden aangetroffen. Bij een financiële fout kunnen de fout en het financiële gevolg ervan met zekerheid worden vastgesteld. Bij een onzekerheid is er niet voldoende controle-informatie beschikbaar om de betaling als rechtmatig of onrechtmatig aan te merken. Wanneer een fout wordt aangetroffen in het dossier, dan is de ontstaansdatum van de fout bepalend voor de verantwoording hierover.

Nieuwe fouten en oude fouten (binnen en buiten het verslagjaar)

De gerapporteerde rechtmatigheidscijfers hebben op grond van de Wet_SUWI betrekking op de financiële fouten en onzekerheden waarvan het ontstaan ligt in het betreffende verslagjaar. Naast nieuwe financiële fouten onderkennen we ook oude financiële fouten waarvan het ontstaan voor het betreffende verslagjaar ligt.

De foutmassa’s, waar het percentage financiële nieuwe fouten betrekking op heeft, betreffen absolute foutbedragen. Hiermee bedoelen we dat zowel de te veel als ook te weinig betaalde bedragen van de verschillende gevallen niet tegen elkaar wegvallen (gesaldeerd) maar bij elkaar worden opgeteld. Ze worden met andere woorden absoluut gemaakt.

Herstel van fouten

Financiële fouten die de afdeling Rechtmatigheid aantreft in haar steekproeven worden gemeld aan de uitvoering en waar mogelijk hersteld. Wanneer de aard van een fout daartoe aanleiding geeft doordat die meerdere keren voorkomt in de uitkeringsmassa door een omissie in het handboek, proces of systeem, dan wordt herstel hiervan overwogen. Bij die afweging spelen juridische en doelmatigheidsoverwegingen een rol. Daarna besluit de betreffende directie of het herstelplan kan en moet worden uitgevoerd. Dit proces geldt voor zowel nieuwe als oude financiële fouten.

Voor het herstel van geconstateerde incidentele financiële oude fouten is er een aparte procedure. Via die procedure worden de oude fouten eerst op basis van gevalskenmerken beoordeeld of ze naar aard en oorzaak soortgelijk zijn en vaker voorkomen in de steekproefuitkomsten. Daarna wordt bekeken of die oude financiële fouten al dan niet voor een herstelplan in aanmerking komen. Ook bij deze afweging spelen juridische en doelmatigheidsoverwegingen een rol. Een voorbeeld van een recent goedgekeurde herstelactie is de Verbeteraanpak WIA 2020–2024 (herstelactie van de indexeringen bij de WIA).

Langlopende versus kortlopende uitkeringen

Vanuit rechtmatigheidsperspectief zien we – wanneer we een fout aantreffen – een verschil tussen langlopende uitkeringen, zoals WIA- en Wajong-uitkeringen, en kortlopende uitkeringen, zoals WW- en Ziektewet‑ uitkeringen. Fouten bij een langlopende uitkering ontstaan voornamelijk in de claimfase bij de berekening en vaststelling van het dagloon. Dit gebeurt aan het begin van de uitkeringsperiode. De geconstateerde fouten bij bijvoorbeeld de WIA, Wajong en WAO worden, gezien de lange looptijd van de uitkering, voornamelijk buiten het verslagjaar gemaakt. De uitkeringen op grond van de WW en Ziektewet duren meestal korter dan twee jaar. De claimvaststelling hiervan is dan ook in de meeste gevallen binnen het verslagjaar gedaan. Financiële fouten in de claimfase bij kortlopende uitkeringen zijn daarom eerder terug te zien als nieuwe fouten in de onrechtmatigheidscijfers dan gemaakte claimfouten bij langlopende uitkeringen.

Buiten de steekproefregel en niet-financiële fouten

In onze controles komen we ook nog rechtmatigheidsfouten tegen die buiten de steekproefregel vallen. Voorbeelden hiervan zijn de verkeerde verwerking van het maatmanloon, de bepaling van de ingangsdatum of de duur van de uitkering en de verrekening van inkomsten tijdens de uitkering. Die fouten hebben over het algemeen geen invloed op de in de steekproef opgenomen betaalregel als het niet om de eerste of de laatste betaling gaat. Naast de fouten buiten de steekproefregel constateren we ook tekortkomingen in het gevolgde proces. Hierbij kan worden gedacht aan het niet versturen van een toekenningsbeslissing of een onjuiste beschikking. Deze niet-financiële fouten hebben echter geen invloed op het recht, de hoogte en de duur van de uitkering en tellen daarom niet mee voor de financiële rechtmatigheidsuitkomsten.

Nadere toelichting WIA-rechtmatigheidsuitkomsten

Waar het om de WIA gaat controleert de afdeling Rechtmatigheid alleen de volledigheid en de juistheid van de gegevensverwerking door de procesbegeleider van het medische en arbeidsdeskundige oordeel, dat van belang is voor de vaststelling van de claimaanvraag. Omdat we niet het sociaal-medische handelen beoordelen, tellen de geconstateerde fouten in dat beoordelingsproces niet mee in het percentage financiële fouten en onzekerheden.

Een andere belangrijke reden voor het niet tot uitdrukking komen van recent geconstateerde claimfouten bij de WIA in de verantwoorde financiële onrechtmatigheidscijfers van de afgelopen jaren, is dat door de aard van de uitkeringen (langlopend) dit voornamelijk oude financiële fouten zijn. Minder dan 10% van de driehonderd in de steekproef opgenomen steekproefbetalingen bij de WIA heeft betrekking op recent (dat wil zeggen in het betreffende verslagjaar nieuw) vastgestelde WIA-uitkeringen. Bij de meeste WIA-uitkeringen in de steekproef heeft de claimbeoordeling – waar de dagloonvaststelling een onderdeel van is – al eerder, dat wil zeggen vóór het verslagjaar, plaatsgevonden. De geconstateerde oude fouten, zoals dagloon- en indexeringsfouten in de claimbeoordeling worden daarom niet meegeteld in het percentage financiële nieuwe fouten of onzekerheden. Over de overige geconstateerde fouten hebben we hierboven al opgemerkt dat ze buiten de steekproefregel vallen of niet-financiële fouten zijn.