Inkomenszekerheid bieden

UWV verzorgt de uitvoering van de werknemersverzekeringen. We gaan in deze paragraaf in op de uitkeringsvolumes van de verschillende wetten, op de NOW en op de juistheid van de uitkeringen.

De meeste uitkeringen betalen we op tijd uit. Toch krijgen sommige cliënten te laat betaald. We voeren analyses uit om zicht te krijgen op die cliënten en erachter te komen of ze mogelijk in de knel komen door een te late betaling. We gebruiken de ingedane inzichten om niet‑tijdige betaling zo veel mogelijk te voorkomen.

Uitkeringsvolumes

In 2024 kenden we bijna 1,1 miljoen uitkeringen toe, 7% meer dan in 2023.

Tabel Nieuwe uitkeringen

We beëindigden bijna 980.000 uitkeringen, 4% meer dan in 2023.

Tabel Beëindigde uitkeringen

Eind 2024 ontvingen ruim 1,2 miljoen mensen gedurende kortere of langere tijd een uitkering van ons. We keerden in 2024 een bedrag van € 26,9 miljard uit, tegenover € 24,7 miljard in 2023. De oorzaak van die stijging zijn de hogere uitkeringsbedragen en aantallen uitkeringen voor de WIA en WW. We keerden dan ook vooral meer geld uit voor de WIA (€ 1,7 miljard) en de WW (€ 0,5 miljard) ten opzichte van 2023.

Tabel Lopende uitkeringen

• *Voor de Ziektewet en de Wazo wordt het gemiddeld aantal lopende uitkeringen gedurende 2024 vermeld.

NOW

De tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) was een van de omvangrijkste steunmaatregelen van het kabinet om de economische effecten van de coronacrisis tegen te gaan. Met succes: dankzij de NOW‑subsidie konden werkgevers ondanks omzetverlies hun werknemers doorbetalen en hoefden ze die niet te ontslaan. Het beroep op de WW is hierdoor ook beperkt gebleven.

Tabel NOW‑vaststellingen*

• *De cijfers geven de stand per eind december 2024 weer.
• **Het aantal definitief vastgestelde aanvragen kan hoger zijn dan het aantal ingediende aanvragen. Dat komt doordat er op een aanvraag meerdere malen een vaststelling kan plaatsvinden, bijvoorbeeld omdat er sprake is van gewijzigde gegevens of omdat er een bezwaar is ingediend.

Inzet op voorkomen en beperken van schulden

We blijven ons inzetten voor het voorkomen en beperken van schulden. Dit doen we onder meer door actief te signaleren of cliënten geldzorgen hebben en door hen indien nodig te verwijzen naar de gemeentelijke schuldhulpverlening. Eind 2024 zijn we in samenwerking met de gemeente Rotterdam en CAK een pilot gestart voor alle cliënten met een Wajong‑uitkering in de gemeente Rotterdam die langer dan zes maanden geen zorgpremie hebben betaald. In de pilot voerden we persoonlijke gesprekken met deze Wajong‑cliënten. Een deel van de gesprekken leidde tot het laten vervallen van de premie door CAK of overdracht van het cliëntdossier naar de gemeente. In een beperkt aantal gevallen heeft de cliënt recht op een toeslag op basis van de Toeslagenwet. Er is een goede samenwerking tussen UWV, gemeente Rotterdam en CAK ontstaan. We willen de dienstverlening in Rotterdam voortzetten, maar dit is afhankelijk van financiering van betrokken partijen. Daarnaast is de wens van UWV en CAK om deze dienstverlening uit te breiden naar de andere drie grote gemeenten van Nederland (Den Haag, Utrecht en Amsterdam). Hierover vindt overleg plaats met het CAK en de betrokken gemeenten.

Juistheid

Het is voor cliënten van groot belang dat we de juiste uitkering voor hen vaststellen. Zij zijn voor hun inkomen van ons afhankelijk. In verreweg de meeste gevallen nemen we de juiste beslissing, maar medio 2024 werd duidelijk dat in de periode 2020–2024 mogelijk tienduizenden WIA‑uitkeringen niet juist zijn vastgesteld. We hebben fouten gemaakt bij de zogeheten dagloonberekening. Die berekening bepaalt de hoogte van de WIA‑uitkering. We vinden dit bijzonder pijnlijk voor de betrokken cliënten, die vaak in een kwetsbare positie zitten. We doen er alles aan om de WIA‑uitkeringen die te hoog of te laag zijn vastgesteld zorgvuldig en voortvarend te corrigeren. Ook doen we momenteel een onderzoek naar de kwaliteit van de berekeningen van het maatmanloon. We verwachten de resultaten van het onderzoek in het tweede kwartaal van 2025. Het maatmanloon wordt gebruikt voor de berekening van het arbeidsongeschiktheidspercentage en is het bedrag dat iemand zou hebben verdiend als er geen sprake zou zijn van ziekte. Het wordt berekend op basis van het sociale verzekeringsloon (het deel van het loon waar iemand sociale premies over betaalt) en op het aantal uren dat iemand werkte voordat er sprake was van ziekte. Door indexeren met CBS‑indexcijfers groeit het maatmanloon mee met de stijging van de lonen in Nederland. De uitkomsten van het onderzoek naar de kwaliteit van de berekening van het maatmanloon zijn nodig om te bepalen of en welke vervolgstappen we moeten zetten.

Daarnaast werken we de komende periode aan het structureel verbeteren van ons kwaliteitsmanagementsysteem en de kwaliteitscontroles UWV‑breed en in het bijzonder binnen ons organisatieonderdeel Sociaal‑medische zaken (SMZ). Bij die verbeterslag zullen we gebruikmaken van de uitkomsten van het onderzoek dat de Algemene Rekenkamer op verzoek van de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) uitvoert en van het externe onderzoek dat we zelf laten uitvoeren naar de werking van ons kwaliteitsmanagementsysteem.

WIA

De fouten bij de vaststelling van WIA‑uitkeringen hebben diverse oorzaken. De uitvoering van de WIA is de afgelopen jaren ingewikkelder geworden en dat geldt specifiek voor de dagloonsystematiek. Dit komt door verschillende wets- en beleidswijzigingen en rechterlijke uitspraken. Een onvolledig geautomatiseerd werkproces, met handmatige stappen en het werken in diverse softwareprogramma’s, verhoogt de foutgevoeligheid. Daarnaast werden niet meer, zoals tot en met 2019, maandelijkse steekproeven uitgevoerd om de kwaliteit van WIA‑beoordelingen te controleren en waar nodig bij te sturen. Het aantal steekproeven werd tijdens de coronacrisis vanaf begin 2020 verlaagd om te voorkomen dat te veel mensen te lang zouden moeten wachten op een sociaal‑medische beoordeling. Hierdoor werd minder informatie verzameld, waardoor minder fouten werden ontdekt en hersteld en betrokken medewerkers niet langer konden leren van gemaakte fouten. De coronacrisis zorgde ook voor minder effectieve inzet van personeel door ziekteverzuim, maatregelen om de pandemie te beteugelen (zoals thuiswerken), wat kennisdeling en de leer- en verbetercyclus verstoorde. Ook lag de nadruk op het zo kort mogelijk laten wachten van cliënten op een sociaal‑medische beoordeling, wat leidde tot een hogere werkdruk en een beperkte aandacht voor signalen van medewerkers. Na de coronacrisis is het aantal steekproeven niet hersteld naar het oude niveau.

Naar aanleiding van de geconstateerde fouten in de vaststelling van WIA‑uitkeringen hebben we een Verbeteraanpak WIA 2020–2024 opgesteld. Daarin staat wat we gaan doen om de fouten te corrigeren en de kwaliteit van onze sociaal‑medische dienstverlening te verbeteren. Voor de verdere uitwerking van onze aanpak zijn we in gesprek met cliënten, vakbonden en andere belanghebbenden. Ook houden we rekening met opgedane inzichten van recente herstelacties bij andere publieke dienstverleners en de aanbevelingen van onderzoekscommissies. Zie verder paragraaf Meer menselijke maat en maatwerk onder het kopje Correcties fouten bij de vaststelling van WIA‑uitkeringen.

WW en Ziektewet

UWV heeft ook onderzoek gedaan naar de kwaliteit van de uitvoering van de WW, Ziektewet en Wajong in de periode 2020–2024. Het beeld over de kwaliteit en de kwaliteitsborging dat uit dit onderzoek naar voren komt, is wezenlijk anders dan bij de WIA. Bij de uitvoering van de WW en de Ziektewet wordt voor het vaststellen van de hoogte van de uitkering, net als bij de WIA, gebruikgemaakt van de dagloonberekening voor het vaststellen van de uitkeringshoogte.

Bij de WW en de Ziektewet zijn in de periode 2020–2024 doorlopend risicogerichte kwaliteitscontroles verricht en zijn de fouten die daaruit naar voren kwamen hersteld, zoals fouten bij de dagloonvaststelling. Het gaat hierbij vooral om fouten bij het bepalen van de juiste periode waarover het dagloon moet worden berekend en welke loonbestanddelen wel of niet bij de berekening van het dagloon moeten worden meegenomen.

Wajong

Bij de Wajong is sprake van een uniforme hoogte van de uitkering (percentage van het minimumloon). Over de Wajong heeft UWV een onderzoek afgerond over enkele maanden in 2023 en een eerste meting operationele kwaliteit (MOK) over de laatste maanden van 2024. Die onderzoeken geven eerste resultaten van de operationele kwaliteit van 2023 en 2024. Over de jaren 2020–2022 zijn geen kwaliteitsmetingen beschikbaar. Daardoor kan het beeld van de kwaliteit alleen op basis van de onderzoeken over 2023 en 2024 worden bepaald. Zie voor meer informatie de brief van de staatssecretaris van SZW van januari 2025 over dit onderwerp.

Om de kwaliteit van de Wajong‑beoordelingen te verbeteren investeren we in het opleidingsaanbod en kennisniveau van medewerkers. Ook specialiseren en centraliseren we de beoordeling voor de Wajong verder binnen UWV.

UWV Gedragslijn Herstelacties

UWV neemt dagelijks veel besluiten voor cliënten, werkgevers en derden. Verreweg de meeste van die besluiten zijn en blijven juist. Toch kunnen ze (achteraf) onjuist blijken en correctie behoeven. Correcties bij individuen vallen onder de standaardwerkzaamheden van UWV. Soms hebben correcties betrekking op een bepaalde groep en vragen ze om een herstelactie. Hiervoor hebben we in oktober 2024 ons beleidskader geactualiseerd en vastgelegd in de UWV Gedragslijn Herstelacties. De gedragslijn vormt een afwegingskader; elke situatie is uniek en vereist specifieke oplossingen. Het vertrekpunt van de gedragslijn is de strategie van UWV, waarin het toepassen van de menselijke maat en het denken vanuit cliëntperspectief belangrijke pijlers zijn. Bij de ontwikkeling van deze gedragslijn hebben we gebruikgemaakt van het advies van de Nationale ombudsman (Herstel bieden: een vak apart) en inzichten over de werkwijze van andere publieke dienstverleners.