Handhavingsinzet

In deze paragraaf gaan we in op signalen over mogelijk misbruik en oneigenlijk gebruik van uitkeringsgelden en op overtredingen van de inlichtingen- en inspanningsplicht. In het jaarverslag rapporteren we over de mate waarin uitkeringsgerechtigden bekend zijn met hun plichten.

In de eerste vier maanden van 2024 kregen we meer signalen over mogelijk misbruik en oneigenlijk gebruik dan in de eerste vier maanden van 2023. Dat komt vooral doordat we meer dan 6.000 signalen ontvingen over opting‑in‑inkomsten. Dat zijn inkomsten van mensen die een fictief dienstverband met een werkgever hebben afgesloten omdat ze werkzaamheden verrichten terwijl ze geen dienstbetrekking hebben, maar ook geen ondernemer zijn. Gebleken is dat de abonnementenservice AW, een systeem dat automatisch een signaal genereert zodra er voor iemand met een arbeidsongeschiktheidsuitkering een nieuwe inkomstenbron wordt geregistreerd in de polisadministratie, tot maart 2023 bij opting‑in‑inkomsten niet zo’n signaal heeft afgegeven. Hierdoor zijn deze inkomsten bij ruim 6.000 cliënten ten onrechte niet gekort op de uitkering. We gaan de inkomsten alsnog beoordelen; daar zijn we in april mee gestart.

Tabel Signalen over mogelijk misbruik en oneigenlijk gebruik

Overtredingen inlichtingenplicht

We wijzen uitkeringsgerechtigden erop dat ze verplicht zijn om relevante wijzigingen zoals vrijwilligerswerk, vakantie of verhuizing tijdig en volledig aan ons door te geven. Met behulp van bestandsvergelijkingen, telefonische controles en persoonlijke gesprekken controleren we of ze zich hieraan houden. Zo niet, dan moeten ze het te veel ontvangen bedrag terugbetalen. Daarbij kan een boete of waarschuwing worden opgelegd. Ook kunnen we in bepaalde gevallen aangifte doen bij het Openbaar Ministerie, dat vervolgens kan overgaan tot een strafrechtelijke vervolging. Verreweg de meesten van de bijna 1,2 miljoen mensen die van ons een uitkering ontvangen willen zich aan de regels houden: we constateerden in de eerste vier maanden van 2024 1.400 overtredingen van de inlichtingenplicht voor een bedrag van € 2,8 miljoen (de eerste vier maanden van 2023: 2.800 overtredingen voor een bedrag van € 4,7 miljoen). We vinden het belangrijk dat de sanctie die we opleggen in verhouding staat tot de begane overtreding. Een boete leggen we alleen op bij zware overtredingen; bij lichtere overtredingen volstaan we met een waarschuwing. In de eerste vier maanden van 2024 legden we boetes op voor een bedrag van € 0,3 miljoen (eerste vier maanden van 2023: bijna € 0,5 miljoen).

Tabel Overtredingen inlichtingenplicht

• *Dit is een afgerond aantal, het exacte aantal is 3 (eerste vier maanden 2023: 12).

Er zijn beduidend minder overtredingen geconstateerd dan een jaar geleden. Dat komt doordat het aantal meldingen voor vooral de Ziektewet is afgenomen, wat correspondeert met het lagere aantal ziekmeldingen. Daarnaast speelt een rol dat we meer de focus leggen op preventie en onderzoek naar georganiseerde fraudefenomenen. Dit alles heeft ertoe geleid dat ook het aantal boetes en waarschuwingen fors lager uitvalt dan in de eerste vier maanden van 2023.

Overtredingen inspanningsplicht

Uitkeringsgerechtigden met arbeidsvermogen zijn verplicht zich voldoende in te spannen om werk te vinden. WW‑gerechtigden moeten verantwoording afleggen over hun sollicitatieactiviteiten. Wie zich aantoonbaar onvoldoende inspant, kan worden gekort op zijn uitkering.

Tabel Overtredingen inspanningsplicht