Dienstverlening aan jonggehandicapten

Jonggehandicapten hebben te maken met ingewikkelde regels en lopen risico op langdurige financiële problemen. Ze zijn in veel opzichten een kwetsbare groep; ze verliezen om uiteenlopende redenen vaak hun baan en hebben passende ondersteuning nodig om hun werk te behouden of nieuw werk te vinden.

Minderjarige jonggehandicapten en hun begeleiders of wettelijke vertegenwoordigers kennen vaak onvoldoende de weg en vallen daardoor geregeld tussen wal en schip. We spannen ons in om knelpunten in onze dienstverlening aan te pakken en brengen knelpunten in wet- en regelgeving actief onder de aandacht van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW).

Knelpunten aanpakken

Cliënten die van jongs af aan een handicap hebben, geven aan dat ze het gevoel hebben dat ze tussen wal en schip belanden omdat de samenwerking tussen UWV en andere overheidsorganisaties niet drempelloos verloopt. Een ander belangrijk aandachtspunt is de informatievoorziening aan jongeren die nog op school zitten. Cliënten die een Wajong‑uitkering ontvangen, ervaren angst en onzekerheid bij de inkomstenverrekening met hun uitkering. Verder is duidelijk dat we de toegankelijkheid en informatievoorziening over voorzieningen en re‑integratiemiddelen moeten verbeteren. We zijn gestart met het treffen van verbetermaatregelen:

• In een pilot met Avres (een gemeenschappelijke regeling van de gemeenten Gorinchem, Vijfheerenlanden en Molenlanden voor ondersteuning bij werk, inkomen en financiële problemen) hebben we geëxperimenteerd met de overdracht aan de gemeente van mensen die niet in aanmerking komen voor een Wajong‑uitkering. Daar kunnen ze terecht voor passende dienstverlening op het gebied van participatie en inkomensondersteuning. Hiervoor vragen we de cliënt expliciet toestemming om naam en contactgegevens met de gemeente te mogen delen. De toelatingseisen voor de Wajong zijn sinds 2015 streng; veel aanvragen worden dan ook afgewezen. Dat betekent vaak een teleurstelling en een negatieve ervaring. Uit de eerste resultaten van de pilot blijkt dat driekwart van de Wajong‑aanvragers al een lopende bijstandsuitkering heeft of een bijstandsuitkering heeft aangevraagd. Voor de kleine maar zeer kwetsbare groep van wie de Wajong‑aanvraag wordt afgewezen terwijl ze nog geen bijstandsuitkering hebben (aangevraagd), is een sluitende overdracht direct na het moment van afwijzing voor de Wajong‑uitkering erg belangrijk. Temeer daar er vaak sprake is van meervoudige problematiek. De omvang van de groep waar deze pilot zich op richt is klein, maar de sociale en maatschappelijke impact van de nu beproefde oplossing is groot. Bij de opschaling zullen we gebruikmaken van regionale relaties en krachten.

• In Amsterdam, Noord‑Holland Noord en Noordoost‑Brabant hebben we samen met acht speciaal voortgezet onderwijs- en praktijkscholen een pilot uitgevoerd om jonggehandicapten die nog op school zitten beter te ondersteunen met een vereenvoudigd formulier voor de aanvraag van een beoordeling van het arbeidsvermogen, specifiek voor de Indicatie banenafspraak. De pilot is succesvol gebleken. We gaan het vereenvoudigde formulier in het derde kwartaal van 2024 landelijk in gebruik nemen. Aan het eind van het tweede kwartaal van 2024 starten we in het regionaal Werkcentrum Zuid‑Limburg in Sittard/Geleen met een pilot voor de ontwikkeling van een fysiek servicepunt waar jonggehandicapte scholieren en hun sociale omgeving op een laagdrempelige manier worden geholpen bij vragen over werk en inkomen. Eind mei organiseren we eerst een testdag. Verder zijn we een pilot gestart om onze netwerkpartners – zoals gemeenten en scholen – beter te helpen bij de voorlichting aan jonggehandicapten, zodat die beter weten waar ze voor welke dienstverlening terechtkunnen en sneller de juiste ondersteuning krijgen. De eerste masterclass voor professionals en ketenpartners hierover is succesvol verlopen. Nog voor de zomer volgt een tweede masterclass in Zuid‑Limburg. Na de zomer worden er ook masterclasses gegeven in de regio’s Noord‑ en Midden‑Limburg, Haaglanden en Zuidoost‑Brabant. Verder hebben we een digitaal informatiepakket voor professionals ontwikkeld, dat we hebben getest met tachtig professionals van scholen en gemeenten. We hebben de ontvangen feedback verwerkt en gaan het informatiepakket nu breder testen tijdens de masterclasses. In het tweede kwartaal ontwikkelen we ook een digitaal informatiepakket voor jonggehandicapte scholieren. Dit zullen we in mei testen tijdens de hiervoor genoemde testdag in Sittard/Geleen. Samen met jonggehandicapte scholieren zijn twee online interactieve modules ontwikkeld om scholieren op een laagdrempelige en eenvoudige manier met plaatjes, korte teksten en een begrijpelijke verhaallijn te informeren over UWV en over werken met een beperking; die zijn inmiddels in gebruik genomen. In 2023 hebben we op beperkte schaal een service‑call getest waarbij we mensen die een Wajong‑uitkering aanvragen binnen een week bellen om ze verder te informeren. We zijn nu bezig met voorbereidingen om deze service‑call in het derde kwartaal landelijk in gebruik te kunnen nemen.

• In het derde kwartaal van 2023 zijn we in Hengelo en Apeldoorn een experiment gestart met vaste contactpersonen voor mensen met een Wajong‑uitkering die te maken hebben met verrekening van inkomsten. Deze contactpersonen kunnen cliënten adviseren over de gevolgen die een verandering in inkomsten heeft voor hun financiële situatie. Uit de eerste resultaten blijkt dat de vaste contactpersonen 70% van de financiële vragen kunnen beantwoorden. Een kleine groep Wajongers heeft complexe financiële vragen. Hiervoor willen we de Nibud‑rekenhulp in aangepaste vorm gaan inzetten. Het experiment wordt eind tweede kwartaal afgerond; daarna komt er duidelijkheid over de vervolgstappen.

• We willen ervoor zorgen dat jonggehandicapten duidelijker inzicht krijgen in voorzieningen en re‑integratiemiddelen waarvan ze gebruik kunnen maken. Op basis van input van Wajongers hebben we een prototype uitgewerkt voor een nieuwe webpagina met betere en toegankelijkere informatie. Wajong‑cliënten waren bij de evaluatie van het prototype zeer positief. We passen de webpagina op uwv.nl daarom de komende periode aan.

Onderzoek naar doeltreffendheid dienstverlening

Vanuit Onbeperkt aan het werk, het gezamenlijke kennisprogramma van het ministerie van SZW en UWV, zijn kwalitatieve onderzoeken gestart om inzichtelijk te maken wat de intensievere re‑integratiedienstverlening aan mensen met een arbeidsbeperking oplevert vanuit het perspectief van cliënten en dat van professionals, en welke mogelijkheden er zijn om de dienstverlening nog doeltreffender te maken. In 2021 is een onderzoek gestart waarbij op basis van diepte‑interviews met cliënten is bepaald welke factoren van invloed zijn op welke motivatie de cliënt ervaart om te re‑integreren en aan het werk te komen (willen), hoe hij zijn eigen mogelijkheden daarbij ziet (kunnen) en hoe dit tot uiting komt in de re‑integratie‑inspanningen van de cliënt (het doen, zoals het zoeken naar werk). In de tweede fase van het onderzoek is gekeken naar (nieuwe) handelingsperspectieven voor professionals. Uit het onderzoek komt naar voren hoe belangrijk het is dat onze re‑integratieprofessionals zich er bewust van zijn dat het gedrag van hun cliënten en de dynamische situatie waarin die zich bevinden, grote invloed kunnen hebben op de begeleiding naar werk. Daarom is het essentieel dat cliënten hun verhaal goed kunnen doen. Om draagvlak voor re‑integratie te creëren is het bovendien belangrijk dat professional en cliënt daarover samen beslissen. De onderzoekers hebben een kaartenset ontwikkeld die de professional voorafgaand aan het gesprek naar de cliënt kan sturen. Deze kaartenset helpt de cliënt om voorbereid, met (meer) inzicht in de eigen situatie en met een beeld van het mogelijke vervolg het gesprek met de re‑integratieprofessional aan te gaan over de (on)mogelijkheden voor re‑integratie. Hierdoor neemt de kans toe dat knelpunten (eerder) op tafel komen en het gesprek beter en effectiever verloopt. Het eindrapport van het onderzoek is begin maart 2024 verschenen. De inzichten uit het onderzoek worden meegenomen in het opleidings- en trainingsprogramma van UWV. Verder zal nader onderzoek worden verricht naar houding en gedrag van de re‑integratieprofessional. Inmiddels is ook een vervolgonderzoek gestart om de kaartenset door te ontwikkelen, specifiek voor de Wajong‑doelgroep, en op grotere schaal in de praktijk te beproeven. De afgelopen jaren is uitgebreid onderzoek gedaan naar het effect van onze Wajong‑dienstverlening. Het eindrapport daarover verwachten we aan het eind van de zomer te kunnen publiceren.