Inkomenszekerheid bieden

UWV verzorgt de uitvoering van de werknemersverzekeringen. We gaan in deze paragraaf onder andere in op de uitkeringsvolumes van de verschillende wetten, op de tijdigheid van uitbetaling en op de tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW).

In 2023 sloten de loketten waar werkgevers de definitieve berekening van NOW‑subsidie konden aanvragen voor de derde tot en met de achtste aanvraagperiode. De komende jaren zijn we nog bezig met de definitieve vaststelling van de NOW‑subsidies.

Uitkeringsvolumes

In de eerste vier maanden van 2024 kenden we 358.300 nieuwe uitkeringen toe, 7% meer dan in de eerste vier maanden van 2023.

Tabel Nieuwe uitkeringen

• *Gecorrigeerd cijfer.

We beëindigden 313.300 uitkeringen, 3% meer dan in de eerste vier maanden van 2023.

Tabel Beëindigde uitkeringen

• *Gecorrigeerd cijfer.

Eind april 2024 ontvingen bijna 1,2 miljoen mensen gedurende kortere of langere tijd een uitkering van ons. We keerden in de eerste vier maanden van 2024 een bedrag van in totaal € 8,4 miljard uit, tegenover € 7,7 miljard in de eerste vier maanden van 2023. De oorzaak zijn de indexatie van de uitkeringsbedragen en het toegenomen aantal WIA‑ en WW‑uitkeringen. We keerden dan ook vooral meer geld uit voor de WIA (€ 0,5 miljard) en de WW (€ 0,2 miljard).

Tabel Lopende uitkeringen

• *Gecorrigeerd cijfer.
• **Voor de Ziektewet en de Wazo wordt het gemiddeld aantal lopende uitkeringen gedurende de verslagperiode vermeld.

WW

We handelden in de eerste vier maanden van 2024 10,7% meer WW‑aanvragen af dan in de eerste vier maanden van 2023 (123.500 tegenover 111.500). Daarvan wezen we 23,9% (29.500) af tegenover 25,78.600) in de eerste vier maanden van 2023. 3.800 mensen kregen (tijdelijk) geen WW‑uitkering omdat ze een maatregel kregen opgelegd, vrijwel altijd omdat ze verwijtbaar werkloos waren. Omdat het aantal toekenningen in de eerste vier maanden van 2024 hoger was dan het aantal beëindigde uitkeringen, is het aantal lopende WW‑uitkeringen sinds eind 2023 gestegen, met bijna 6%. Wel blijft het aantal mensen dat een WW‑uitkering ontvangt laag en houdt de krapte op de arbeidsmarkt aan.

WIA en WAO

De toename van het aantal WIA‑aanvragen lijkt wel iets af te nemen, maar in de eerste vier maanden van 2024 ontvingen we nog steeds 17% meer aanvragen dan in dezelfde periode in 2023. We handelden 28.700 WIA‑aanvragen af, 22% meer dan in de eerste vier maanden van 2023 (23.500). Niet alle aanvragen leiden tot een sociaal‑medische beoordeling, omdat de aanvrager inmiddels is hersteld, de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt of is overleden. Van de aanvragen hebben we er ruim 8.100 afgewezen; in de eerste vier maanden van 2023 waren het er 6.600. (De cijfers voor afgehandelde aanvragen wijken af van die die zijn vermeld in het viermaandenverslag 2023 vanwege een andere rekenmethode.) Meestal ging het daarbij om mensen die minder dan 35% arbeidsongeschikt werden bevonden of wel geschikt bleken voor het eigen werk. Het aantal nieuw toegekende WIA‑uitkeringen was hoger dan in de eerste vier maanden van 2023 (bijna 20.600 tegenover ruim 16.900). In deze nieuwe toekenningen zijn de aantallen meegeteld die de uitkomst zijn van de vereenvoudigde beoordeling voor 60‑plussers (zie deel 1 van dit viermaandenverslag, paragraaf Dienstverlening aan jonggehandicapten). Ook de voorschotten voor WGA‑uitkeringen die zijn toegekend omdat de sociaal‑medische beoordeling niet binnen de geldende termijn kon worden afgerond (zie verder hieronder bij het kopje Tijdigheid) worden meegeteld als nieuwe uitkeringen; er is nog geen sprake van toekenningen of afwijzingen. Bij de definitieve beoordeling wordt gemiddeld circa 25% van de aanvragen alsnog afgewezen, de WGA‑uitkering telt dan weer mee als beëindigd. Aanvragen voor een WIA‑claimbeoordeling worden relatief vaker ingediend door mensen die onder het vangnet van de Ziektewet vallen. Zij hebben geen werkgever meer waarbij ze kunnen re‑integreren, bijvoorbeeld omdat ze werkloos waren toen ze ziek werden of omdat hun tijdelijke contract afliep tijdens hun ziekte.

Daarnaast zien we de invloed van corona. Mensen vragen een WIA‑uitkering aan omdat diagnosetrajecten, behandelingen en operaties door de coronamaatregelen waren uitgesteld, waardoor terugkeer naar werk minder snel of zelfs niet mogelijk was. Er zijn ook meer mensen langdurig ziek omdat ze naast of volgend op een eerdere aandoening ook (ernstige) coronaklachten kregen. En sinds maart 2021 vragen ook mensen een WIA‑claimbeoordeling aan vanwege langdurige covid (long covid). Er zijn in de eerste vier maanden van 2024 in totaal 2.796 WIA‑claimbeoordelingen uitgevoerd waarbij corona als hoofd‑ of nevendiagnose een rol speelde. In 2.242 gevallen was corona de hoofddiagnose. In totaal werd in 85% van de WIA‑claimbeoordelingen waarbij corona als hoofddiagnose gold, de uitkering toegekend.

Het aantal lopende WIA‑uitkeringen steeg in de eerste vier maanden van 2024 verder met ruim 13.400 (3%) ten opzichte van eind 2023. Andersom neemt het aantal lopende uitkeringen voor de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO), de voorloper van de WIA, af. Eind april 2024 was het aantal WAO‑uitkeringen 3.700 (2%) lager dan eind 2023.

Wajong

De Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong_2015, ingegaan op 1 januari 2015) is alleen nog toegankelijk voor jonggehandicapten die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. De instroom in de Wajong_2015 is gestegen. Dat komt vooral doordat jonggehandicapten die een studie volgen sinds september 2020 wel weer recht hebben op een Wajong‑uitkering. We handelden bijna 3.500 aanvragen af voor een Wajong_2015‑uitkering, ruim 2% minder dan in de eerste vier maanden van 2023 (ruim 3.500). Hiervan werden er 1.800 (52%) afgewezen, omdat de aanvrager niet duurzaam volledig arbeidsongeschikt werd bevonden (eerste vier maanden van 2023: 1.900, dat is 54%). Het totale aantal Wajong‑uitkeringen is iets gestegen ten opzichte van eind 2023 doordat het aantal nieuwe uitkeringen hoger was dan het aantal beëindigde uitkeringen.

Ziektewet

Er liepen in de eerste vier maanden van 2024 gemiddeld iets meer Ziektewet‑uitkeringen dan in de eerste vier maanden van 2023. Er waren vooral meer uitkeringen voor eindedienstverbanders, dat zijn werknemers die ziek zijn aan het einde van hun (tijdelijke) contract en/of dienstverband. Het aantal toekenningen was iets lager dan in de eerste vier maanden van 2023. Dat komt vooral doordat het aantal toekenningen aan zieke uitzendkrachten fors afnam. Per juli 2023 is de cao voor uitzendkrachten gewijzigd. De wijziging houdt in dat per deze datum bij een uitzendovereenkomst met uitzendbeding de uitzendovereenkomst niet automatisch wordt beëindigd bij ziekte. Dit betekent dat veel uitzendkrachten vaak hersteld zijn voordat hun uitzendovereenkomst afloopt en zich dus minder vaak ziek melden bij UWV. Daarentegen steeg het aantal toekenningen aan werknemers met een no‑riskpolis duidelijk.

Tijdigheid

Inkomenszekerheid biedt bestaanszekerheid. Een van onze kerntaken is dat we de juiste uitkering op tijd betalen.

WIA‑claimbeoordelingen moeten binnen acht weken na ontvangst van de aanvraag zijn afgerond. De tijdigheid van de claimbeoordelingen staat al langere tijd onder druk. In de eerste vier maanden van 2024 was gemiddeld 28% van die beoordelingen op tijd. Het percentage blijft ver onder de norm. Dat komt doordat onze prioriteit allereerst ligt bij het wegwerken van de langdurige achterstanden. Het aantal uitgevoerde WIA‑beoordelingen is sinds mei 2023 toegenomen door de 60‑plusmaatregel (zie deel 1 van dit viermaandenverslag, paragraaf Sociaal‑medische dienstverlening, onder het kopje Vereenvoudigde WIA‑claimbeoordelingen voor 60‑plussers) en dankzij het vele overwerk dat is verricht om achterstanden weg te werken. Het aantal WIA‑aanvragen is in de eerste vier maanden van 2024 hoger dan in dezelfde periode in 2023; dit is in lijn met de ontwikkeling van de laatste jaren en met onze meerjarenprognose. Om mensen die langer dan de wettelijke termijn op hun WIA‑claimbeoordeling moeten wachten inkomenszekerheid te bieden, verstrekken we hun een voorschot. In de eerste vier maanden van 2024 deden we dat bijna 8.800 keer, ruim 1.800 keer meer dan in dezelfde periode in 2023. Verder hebben we in de eerste vier maanden van 2024 € 3,8 miljoen aan dwangsommen betaald aan mensen die een aanvraag hebben gedaan en ons vanwege de lange wachttijden in gebreke hebben gesteld (eerste vier maanden van 2023: € 4,2 miljoen).

In de eerste vier maanden van 2023 werd 76% van de Wajong‑beoordelingen tijdig afgerond, in de eerste vier maanden van 2024 was 77% van de beoordelingen tijdig – ons streven van 85% hebben we niet gehaald. Daarnaast handelen we dossiers af van Wajong‑cliënten die al langer dan de geldende termijn op een claimbeoordeling wachten.

Analyse niet‑tijdige betaling

We hebben in 2023 (en ook in de eerste vier maanden van 2024) voldaan aan de afspraken met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) over de tijdige (eerste) betaling van WW‑ en Ziektewet‑uitkeringen (zie tabel Kwantitatieve prestatie‑indicatoren in hoofdstuk Prestatie‑indicatoren). Toch blijven er cliënten die te laat betaald krijgen. We willen zicht krijgen op deze cliënten en of ze mogelijk in de knel komen door een te late betaling. We hebben in september 2023 een eerste data‑analyse uitgevoerd. Die maand werd bijna 1% van de WW‑uitkeringen te laat uitbetaald (1.289 van de in totaal 143.431 betalingen). Hierdoor kwamen mogelijk 951 uitkeringsgerechtigden in de knel. Uit de analyse blijkt dat 46% van de te late uitkeringen alsnog binnen vijf dagen is betaald; 44% kreeg de betaling zes tot vijftig dagen te laat en 10% meer dan vijftig dagen te laat. Gemiddeld was dat dertig dagen te laat.

Inmiddels hebben we met een nadere analyse van te late WW‑betalingen gedurende 2022 bekeken wat de oorzaak daarvan is en in hoeverre dit het gevolg is van te laat handelen van de cliënt en/of van UWV. Uit deze analyse bleek dat we het goed doen, maar dat het beter kan: 17.790 van de in totaal ruim 1,8 miljoen door ons gedane betalingen aan WW‑cliënten waren te laat. UWV kan op ongeveer 95% van die te late betalingen invloed uitoefenen. Dat kan met betere stuurinformatie, betere planning van werkzaamheden en betere interne communicatie over samenloop van uitkeringen. Door de cliënten die twintig of meer dagen te laat een betaling ontvangen in beeld te brengen, ontstaat er een kans om met objectieve kenmerken deze groep extra dienstverlening te geven. Een klein deel van de te late betalingen is niet beïnvloedbaar doordat we afhankelijk zijn van derden; hierbij gaat het om complexe verrekeningen met gemeenten. Cliënten kunnen voor een deel zelf ook invloed uitoefenen door te voldoen aan de inlichtingenplicht. Een aantal concrete aanbevelingen om te late betaling te voorkomen, worden meegenomen in ons interne jaarplan WW. Daarbij houden we rekening met de beschikbare verandercapaciteit.

Bij de Ziektewet werd in september 2023 11% van de eerste betalingen niet op tijd uitbetaald (527 van de in totaal 4.682 betalingen). Hiervan werd 24% alsnog binnen zes dagen betaald, 59% tussen de zes dagen en vijftig dagen en 17% meer dan vijftig dagen te laat. Gemiddeld was dat dertig dagen te laat. Er worden gesprekken gevoerd met de kantoren om de tijdigheid te verbeteren; daarbij is een aantal best practices gedeeld. We zijn met een uitgebreide analyse gestart die inzicht moet geven in de gevolgen van de te late betalingen voor onze cliënten. De eindresultaten worden op zijn vroegst begin juli verwacht. De eerste resultaten wijzen erop dat er bij een groot deel van de te late betalingen sprake is van heropening van de ziekmelding. In die gevallen wordt niet de datum van de heropening maar die van de eerste ziekmelding als uitgangspunt gehanteerd voor het meten van de tijdigheid.

NOW

De tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) was een van de omvangrijkste steunmaatregelen van het kabinet om de economische effecten van de coronacrisis tegen te gaan. Met succes: dankzij de NOW‑subsidie konden werkgevers ondanks omzetverlies hun werknemers doorbetalen en hoefden ze deze niet te ontslaan. Het beroep op de WW is hierdoor ook beperkt gebleven.

We hebben alle werkgevers die een NOW‑voorschot hebben ontvangen actief gewezen op het belang om tijdig te starten met het aanvraagproces voor de definitieve berekening, wat er verder van hen verwacht wordt en hoe UWV hen daarbij kan ondersteunen. Op 2 juni 2023 sloten de laatste loketten waar werkgevers de definitieve berekening van NOW‑subsidie konden aanvragen, namelijk die voor de zevende en achtste aanvraagperiode (NOW 5 en 6). De werkgevers die vóór 26 juli 2023 uitstel hadden aangevraagd, konden tot 3 november 2023 de definitieve aanvraag indienen. Sindsdien kunnen alleen nog herzieningsaanvragen of aanvragen als gevolg van bezwaar en beroep worden ingediend. Voor alle NOW‑regelingen zijn in totaal circa 474.000 vaststellingaanvragen ingediend.

Tabel NOW‑vaststellingen*

• * De cijfers geven de stand per eind april 2024 weer.
• **Het aantal definitief vastgestelde aanvragen kan hoger zijn dan het aantal ingediende aanvragen. Dat komt doordat er op een aanvraag meerdere malen een vaststelling kan plaatsvinden, bijvoorbeeld omdat er sprake is van gewijzigde gegevens of omdat er een bezwaar is ingediend.