Handhavingsinzet

In deze paragraaf gaan we in op signalen over mogelijk misbruik en oneigenlijk gebruik van uitkeringsgelden en op overtredingen van de inlichtingen- en inspanningsplicht. In het jaarverslag rapporteren we over de mate waarin uitkeringsgerechtigden bekend zijn met hun plichten.

In de eerste acht maanden van 2024 kregen we meer signalen over mogelijk misbruik en oneigenlijk gebruik dan in de eerste acht maanden van 2023. Dat komt vooral doordat we in maart dit jaar meer dan 6.000 signalen ontvingen over opting‑in‑inkomsten. Dat zijn inkomsten van mensen die een fictief dienstverband met een werkgever hebben afgesloten omdat ze werkzaamheden verrichten terwijl ze geen dienstbetrekking hebben, maar ook geen ondernemer zijn. Gebleken is dat deze inkomsten tot maart 2023 niet automatisch werden gesignaleerd vanuit de polisadministratie. Hierdoor zijn deze inkomsten ten onrechte niet gekort op de uitkering. We zijn in april begonnen om alsnog te beoordelen of de betrokken cliënten te veel uitkering hebben ontvangen en wat er redelijkerwijs teruggevorderd kan worden. Bij 1.400 cliënten is nader onderzoek nodig. We streven ernaar om alle onderzoeken voor eind 2024 af te ronden.

Tabel Signalen over mogelijk misbruik en oneigenlijk gebruik

Het aantal externe meldingen is over de jaren vrij stabiel. Het aantal interne meldingen is echter afgenomen. De daling doet zich voor bij de arbeidsongeschiktheidswetten en bij de Ziektewet. Voor de Ziektewet kan dit voor een belangrijk deel worden verklaard doordat enkele grote uitzendorganisaties sinds begin 2023 eigen risicodrager zijn geworden. Hierdoor zijn er veel minder Ziektewet‑uitkeringen toegekend. Verder is per juli 2023 de cao voor uitzendkrachten gewijzigd, waardoor bij een uitzendovereenkomst met uitzendbeding de uitzendovereenkomst niet automatisch wordt beëindigd bij ziekte. Hierdoor zijn uitzendkrachten vaak hersteld voordat hun uitzendovereenkomst afloopt. Beide gebeurtenissen zorgen voor een lager aantal interne meldingen sinds ongeveer de tweede helft van 2023. Daarnaast geldt voor alle wetten dat in 2023 de automatische signalering is uitgebreid, waardoor onze uitkeringsdeskundigen automatisch nu ook een signaal krijgen als de partner van een cliënt die een toeslag ontvangt inkomsten heeft. Hierop hoeft daarom nog nauwelijks te worden gehandhaafd. Tot slot zijn er aanwijzingen dat UWV‑medewerkers, onder andere door de aandacht voor meer menselijke maat, mogelijk minder geneigd zijn sommige vermoedens van regelovertreding te melden. Dit moet nog verder worden onderzocht.

Overtredingen inlichtingenplicht

We wijzen uitkeringsgerechtigden erop dat ze verplicht zijn om relevante wijzigingen zoals vakantie of verhuizing tijdig en volledig aan ons door te geven. Als uit controle blijkt dat ze zich daar niet aan houden, dan moeten ze het te veel ontvangen bedrag terugbetalen. Daarbij kan een boete of waarschuwing worden opgelegd. Ook kunnen we in bepaalde gevallen aangifte doen bij het Openbaar Ministerie, dat vervolgens kan overgaan tot een strafrechtelijke vervolging. Verreweg de meesten van de 1,2 miljoen mensen die van ons een uitkering ontvangen, willen zich aan de regels houden: we constateerden in de eerste acht maanden van 2024 2.400 overtredingen van de inlichtingenplicht voor een bedrag van € 4,9 miljoen (de eerste acht maanden van 2023: 4.800 overtredingen voor een bedrag van € 8,8 miljoen). We vinden het belangrijk dat de sanctie die we opleggen in verhouding staat tot de begane overtreding. Een boete leggen we alleen op bij zware overtredingen; bij lichtere overtredingen volstaan we met een waarschuwing. In de eerste acht maanden van 2024 legden we boetes op voor een bedrag van € 548.000 (eerste acht maanden van 2023: € 876.000).

Tabel Overtredingen inlichtingenplicht

• *Dit is een afgerond aantal, het exacte aantal is 13 (eerste acht maanden 2023: 28).

Er zijn beduidend minder overtredingen geconstateerd dan een jaar geleden. Dat hangt deels samen met een afname van het aantal meldingen. Het aantal nadere onderzoeken naar aanleiding van de hoge instroom van opting‑in‑signalen blijft beperkt. Daarnaast speelt een rol dat we meer de focus leggen op preventie en onderzoek naar georganiseerde fraudefenomenen en dat we ongeveer veertig medewerkers hebben ingezet op tijdelijke werkzaamheden zoals een aantal herstelacties. Dit alles heeft ertoe geleid dat het aantal boetes en waarschuwingen fors lager uitvalt dan in de eerste acht maanden van 2023.

Overtredingen inspanningsplicht

Uitkeringsgerechtigden met arbeidsvermogen zijn verplicht zich voldoende in te spannen om werk te vinden. WW‑gerechtigden moeten verantwoording afleggen over hun sollicitatieactiviteiten. Wie zich aantoonbaar onvoldoende inspant, kan worden gekort op zijn uitkering.

Tabel Overtredingen inspanningsplicht