Inkomenszekerheid bieden

UWV verzorgt de uitvoering van de werknemersverzekeringen. We gaan in deze paragraaf in op de uitkeringsvolumes van de verschillende wetten en op de tijdigheid van uitbetaling.

Het overgrote deel van de uitkeringen betalen we op tijd uit. Toch blijven er cliënten die te laat betaald krijgen. We hebben een analyse gedaan om zicht krijgen op deze cliënten en erachter te komen of ze mogelijk in de knel komen door een te late betaling. We gebruiken de ingedane inzichten om niet‑tijdige betaling zo veel mogelijk te voorkomen.

Uitkeringsvolumes

In de eerste acht maanden van 2024 kenden we 7% meer nieuwe uitkeringen toe dan in de eerste acht maanden van 2023.

Tabel Nieuwe uitkeringen

We beëindigden vrijwel evenveel uitkeringen als in de eerste acht maanden van 2023.

Tabel Beëindigde uitkeringen

• *Dit cijfer wijkt af van het Wazo‑cijfer dat vermeld is in het achtmaandenverslag 2023; daarin was het aantal beëindigde uitkeringen voor betaald ouderschapsverlof niet meegeteld.

Eind augustus 2024 ontvingen 1,2 miljoen mensen gedurende kortere of langere tijd een uitkering van ons. We keerden in de eerste acht maanden van 2024 een bedrag van in totaal € 17,2 miljard uit, tegenover € 15,7 miljard in de eerste acht maanden van 2023. Oorzaak van deze stijging zijn de hogere uitkeringsbedragen en het toegenomen aantal WIA‑en WW‑uitkeringen. We keerden dan ook vooral meer geld uit voor de WIA (€ 0,9 miljard) en de WW (€ 0,4 miljard).

Tabel Lopende uitkeringen

• *Voor de Ziektewet en de Wazo wordt het gemiddeld aantal lopende uitkeringen gedurende de verslagperiode vermeld.

WW

We handelden in de eerste acht maanden van 2024 8,5% meer WW‑aanvragen af dan in de eerste acht maanden van 2023 (240.400 tegenover 221.500). Daarvan wezen we er 23,3% (56.000) af tegenover 25,6% (56.700) in de eerste acht maanden van 2023. 7.200 mensen kregen (tijdelijk) geen WW‑uitkering omdat ze een maatregel kregen opgelegd, vrijwel altijd omdat ze verwijtbaar werkloos waren. Omdat het aantal toekenningen in de eerste acht maanden van 2024 hoger was dan het aantal beëindigde uitkeringen, is het aantal lopende WW‑uitkeringen sinds eind 2023 gestegen, met 6,2%. Wel blijft het aantal mensen dat een WW‑uitkering ontvangt laag en houdt de krapte op de arbeidsmarkt aan.

WIA en WAO

De toename van het aantal WIA‑aanvragen lijkt wel iets af te nemen, maar in de eerste acht maanden van 2024 ontvingen we nog steeds 13% meer aanvragen dan in dezelfde periode in 2023. We handelden 56.200 WIA‑aanvragen af, 12% meer dan in de eerste acht maanden van 2023 (50.100). Niet alle aanvragen leiden tot een sociaal‑medische beoordeling, omdat de aanvrager inmiddels is hersteld, de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt of is overleden. Van de aanvragen hebben we er 15.600 afgewezen; in de eerste acht maanden van 2023 waren het er ruim 14.100. (De cijfers voor afgehandelde aanvragen wijken af van die die zijn vermeld in het achtmaandenverslag 2023 vanwege een andere rekenmethode.) Meestal ging het daarbij om mensen die minder dan 35% arbeidsongeschikt werden bevonden of wel geschikt bleken voor het eigen werk. Het aantal nieuw toegekende WIA‑uitkeringen was hoger dan in de eerste acht maanden van 2023 (40.600 tegenover 35.900). In deze nieuwe toekenningen zijn de aantallen meegeteld die de uitkomst zijn van de vereenvoudigde beoordeling voor 60‑plussers (zie deel 1 van dit achtmaandenverslag, paragraaf Sociaal‑medische dienstverlening). Ook de voorschotten voor WGA‑uitkeringen die zijn toegekend omdat de sociaal‑medische beoordeling niet binnen de geldende termijn kon worden afgerond (zie verder hieronder bij het kopje Tijdigheid) worden meegeteld als nieuwe uitkeringen; er is nog geen sprake van toekenningen of afwijzingen. Bij de definitieve beoordeling wordt gemiddeld circa 25% van de aanvragen alsnog afgewezen, de WGA‑uitkering telt dan weer mee als beëindigd. Aanvragen voor een WIA‑claimbeoordeling worden relatief vaker ingediend door mensen die onder het vangnet van de Ziektewet vallen. Zij hebben geen werkgever meer waarbij ze kunnen re‑integreren, bijvoorbeeld omdat ze werkloos waren toen ze ziek werden of omdat hun tijdelijke contract afliep tijdens hun ziekte.

Daarnaast zien we de invloed van corona. Mensen vragen een WIA‑uitkering aan omdat diagnosetrajecten, behandelingen en operaties door de coronamaatregelen waren uitgesteld, waardoor terugkeer naar werk minder snel of zelfs niet mogelijk was. Er zijn ook meer mensen langdurig ziek omdat ze naast of volgend op een eerdere aandoening ook (ernstige) coronaklachten kregen. En sinds maart 2021 vragen ook mensen een WIA‑claimbeoordeling aan vanwege langdurige covid (long covid). We hebben in de eerste acht maanden van 2024 in totaal 4.963 WIA‑claimbeoordelingen uitgevoerd waarbij corona als hoofd‑ of nevendiagnose een rol speelde. In 3.957 gevallen was corona de hoofddiagnose. In totaal werd in 86% van de WIA‑claimbeoordelingen waarbij corona als hoofddiagnose gold, de uitkering toegekend.

Het aantal lopende WIA‑uitkeringen steeg in de eerste acht maanden van 2024 verder met 20.800 (5%) ten opzichte van eind 2023. Andersom neemt het aantal lopende uitkeringen voor de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO), de voorloper van de WIA, af. Eind augustus 2024 was het aantal WAO‑uitkeringen bijna 9.200 (6%) lager dan eind 2023.

Wajong

De Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong_2015, ingegaan op 1 januari 2015) is alleen nog toegankelijk voor jonggehandicapten die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. De instroom in de Wajong_2015 is ongeveer gelijk aan die in de eerste acht maanden van 2023. We handelden 7.000 aanvragen af voor een Wajong_2015‑uitkering, 1% minder dan in de eerste acht maanden van 2023 (7.100). Hiervan werden er 3.700 (53%) afgewezen, omdat de aanvrager niet duurzaam volledig arbeidsongeschikt werd bevonden (eerste acht maanden van 2023: bijna 3.800, dat is ook 53%). Het totale aantal Wajong‑uitkeringen is iets gestegen ten opzichte van eind 2023 doordat het aantal nieuwe uitkeringen hoger was dan het aantal beëindigde uitkeringen.

Ziektewet

Er liepen in de eerste acht maanden van 2024 gemiddeld iets meer Ziektewet‑uitkeringen dan in de eerste acht maanden van 2023. Er waren vooral meer uitkeringen voor eindedienstverbanders, dat zijn werknemers die ziek zijn aan het einde van hun (tijdelijke) contract en/of dienstverband, en voor werknemers met een no‑riskpolis. Het aantal toekenningen was ook iets hoger dan in de eerste acht maanden van 2023. Dat komt vooral doordat het aantal toekenningen aan werknemers met een no‑riskpolis duidelijk steeg. Daarentegen nam het aantal toekenningen aan zieke uitzendkrachten fors af. Per juli 2023 is de cao voor uitzendkrachten gewijzigd. De wijziging houdt in dat per deze datum bij een uitzendovereenkomst met uitzendbeding de uitzendovereenkomst niet automatisch wordt beëindigd bij ziekte. Dit betekent dat veel uitzendkrachten vaak hersteld zijn voordat hun uitzendovereenkomst afloopt en zich dus minder vaak ziek melden bij UWV.

Tijdigheid

Inkomenszekerheid biedt bestaanszekerheid. Een van onze kerntaken is dat we de juiste uitkering op tijd betalen.

WIA‑claimbeoordelingen moeten binnen acht weken na ontvangst van de aanvraag zijn afgerond. De tijdigheid van de claimbeoordelingen staat al langere tijd onder druk. In de eerste acht maanden van 2024 was gemiddeld 29% van die beoordelingen op tijd. Het percentage blijft ver onder de norm. Dat komt doordat onze prioriteit allereerst ligt bij het wegwerken van de langdurige achterstanden. Het aantal uitgevoerde WIA‑beoordelingen is sinds mei 2023 toegenomen door de 60‑plusmaatregel (zie deel 1 van dit achtmaandenverslag, paragraaf Sociaal‑medische dienstverlening, onder het kopje Vereenvoudigde WIA‑claimbeoordelingen voor 60‑plussers) en dankzij het vele overwerk dat is verricht om achterstanden weg te werken. Het aantal WIA‑aanvragen is in de eerste acht maanden van 2024 hoger dan in dezelfde periode in 2023; dit is in lijn met de ontwikkeling van de laatste jaren en met onze meerjarenprognose. Om mensen die langer dan de wettelijke termijn op hun WIA‑claimbeoordeling moeten wachten inkomenszekerheid te bieden, verstrekken we hun een voorschot. In de eerste acht maanden van 2024 deden we dat 15.800 keer, dat is 2.500 keer meer dan in dezelfde periode in 2023. Verder hebben we in de eerste acht maanden van 2024 € 7,2 miljoen aan dwangsommen betaald aan mensen die een aanvraag hebben gedaan en ons vanwege de lange wachttijden in gebreke hebben gesteld (eerste acht maanden van 2023: € 8,7 miljoen). Dit komt neer op ongeveer € 0,9 miljoen per maand (eerste acht maanden van 2023: € 1,1 miljoen per maand).

Wajong‑claimbeoordelingen moeten binnen veertien weken na ontvangst van de aanvraag zijn afgerond. In de eerste acht maanden van 2024 werd gemiddeld 73% van de Wajong‑beoordelingen tijdig afgerond. Er is sprake van een dalende trend: de tijdigheid van de Wajong‑beoordelingen daalde in augustus tot 69%. Daarnaast neemt het aantal Wajong‑cliënten dat al langer dan de geldende termijn op een claimbeoordeling wacht toe. Hun aantal is in de eerste acht maanden met bijna 400 toegenomen tot 732. Hierbij speelt een rol dat het aantal Wajong‑aanvragen in deze periode gemiddeld 90 per maand hoger is dan in dezelfde periode in 2023. We proberen met opleidingen het aantal artsen dat deze claimbeoordelingen kan verrichten te vergroten en voeren gesprekken met gemeenten om mensen die een Participatiewet‑uitkering aanvragen minder snel naar ons door te verwijzen voor een Wajong‑claimbeoordeling.

Analyse niet‑tijdige betaling

We hebben in 2023 (en ook in de eerste acht maanden van 2024) voldaan aan de afspraken met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) over de tijdige (eerste) betaling van WW‑ en Ziektewet‑uitkeringen (zie tabel Kwantitatieve prestatie‑indicatoren in hoofdstuk Prestatie‑indicatoren). Toch blijven er cliënten die te laat betaald krijgen. We willen zicht krijgen op deze cliënten en of ze mogelijk in de knel komen door een te late betaling.

We hebben in juli 2024 voor de tweede keer een data‑analyse uitgevoerd. In die maand verzorgden we de betaling van 150.193 WW‑uitkeringen. Bij 99% deden we dat tijdig, binnen 10 dagen na ontvangst van het inkomstenformulier. Maar 908 (1%) van de betalingen deden we te laat. Het ging daarbij om betalingen aan 708 cliënten (het kan om meerdere betalingen per cliënt gaan). Van de te late betalingen werd 50% alsnog binnen 5 dagen betaald, 41% 6 tot 50 dagen te laat en 9% (circa 80 betalingen) werd meer dan 50 dagen te laat betaald. Dat betekent dat de betaling aan die cliënten gemiddeld 19 dagen te laat plaatsvond. Cliënten kunnen hierdoor financieel in de knel komen. De oorzaak hiervan ligt in de planning en organisatie van werkzaamheden, zoals het tijdig opvragen van een inkomstenopgave. We proberen het aantal niet‑tijdige betalingen (verder) te verlagen door beter te plannen en te sturen. Een klein deel van de te late betalingen is niet beïnvloedbaar doordat we afhankelijk zijn van derden; hierbij gaat het om complexe verrekeningen met gemeenten. Cliënten kunnen voor een deel zelf ook invloed uitoefenen door te voldoen aan de inlichtingenplicht.

Bij de Ziektewet hebben we in het eerste halfjaar 28.973 eerste betalingen gedaan aan uitkeringsgerechtigden. Hiervan was 88,6% tijdig (binnen vier weken na de ingang van het recht) en 11,4% niet. De tijdigheid was aan het begin van 2024 ongeveer gelijk aan de norm van 88%, maar de afgelopen maanden was de tijdigheid lager. Doordat er een paar maanden geen stuur- en verantwoordingsinformatie beschikbaar was, kwamen we daar pas achter toen die informatie er weer wel was. We waren er vervolgens binnen twee dagen achter dat de signaalsetting in het Ziektewet‑systeem sinds de maartrelease niet correct was, waardoor uitkeringsdeskundigen dachten dat ze veel meer tijd hadden om een dossier af te handelen. Het issue met de signaalsetting is daarna snel opgelost. We nemen diverse maatregelen om de tijdigheid bij de Ziektewet te verbeteren, bijvoorbeeld door de tijdigheid van de betalingen op weekbasis te monitoren en die vaker te bespreken.