Intensivering werkzoekenden‑ en werkgeversdienstverlening

We ondersteunen mensen bij het vinden van passend werk. Werkgevers hebben grote moeite om hun vacatures te vervullen. Tegelijkertijd maken ze nog onvoldoende gebruik van het aanwezige onbenut arbeidspotentieel. We ondersteunen werkgevers bij het vinden en behouden van geschikt (te maken) personeel. Daarbij vragen we extra aandacht voor mensen met een arbeidsbeperking en andere werkzoekenden die minder makkelijk werk vinden. We hebben in onze dienstverlening steeds meer aandacht voor het voorkomen van baanverlies en de begeleiding van werk naar werk.

In 2023 hebben wij studies over diverse actuele thema’s gepubliceerd die vooral te maken hebben met de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt, zoals waar de krapte en dus ook de baankansen het grootst zijn, hoeveel 55‑ en 65‑plussers er werken en internationale vergelijkingen tussen de arbeidsmarkt in Nederland en in andere Europese landen. Verder zien we een aanhoudende belangstelling voor het door ons in samenwerking met Samenwerkingsorganisatie Beroepsonderwijs Bedrijfsleven (SBB) ontwikkelde dashboard Skills, dat inzichtelijk maakt waar er dwarsverbanden liggen tussen taken en vaardigheden voor verschillende beroepen.

Het is een publiek belang dat de matching tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt optimaal is, zeker gezien de structurele krapte op de arbeidsmarkt. Daarom investeren we ook in de doorontwikkeling van onze bemiddelingsservice. Hiermee willen we kandidaten op basis van hun skills straks beter kunnen matchen met vacatures en ook duidelijker maken in welk opzicht hun skills niet aansluiten bij de in een vacature gevraagde skills. In 2023 hebben we de aanbesteding voor de bemiddelingsservice afgerond en is de technische en functionele voorbereiding van de implementatie gestart. De integratie van de bemiddelingsservice in ons bestaande ICT‑landschap is complex en wordt daarom in fases uitgevoerd.

Samenwerking in Werkcentra

Het demissionaire kabinet heeft de ambitie om een arbeidsmarktinfrastructuur in te richten waarin niemand verdwaalt en iedereen die dat nodig heeft bij één loket terechtkan voor tijdige passende ondersteuning. Wij delen die ambitie van harte. Om de mismatch en de krapte op de arbeidsmarkt op te lossen, is het nodig dat publieke en private partijen hun krachten bundelen en samenwerken. We zetten ons, samen met onze partners, in voor het realiseren van één Werkcentrum per arbeidsmarktregio. Hiermee bouwen we voort op wat we nu al samen doen in de regionale mobiliteitsteams. In het Werkcentrum werken UWV en gemeenten op locatie en/of online samen met regionale partners zoals onderwijsinstellingen, vakbonden en werkgeversorganisaties. Het Werkcentrum is voor alle burgers en bedrijven die daaraan behoefte hebben het loket waar ze terechtkunnen voor hulp op het gebied van werk, scholing, ontwikkeling en hulp bij schulden. De Leerwerkloketten, het loket van de regionale Werkgeversservicepunten en de huidige regionale mobiliteitsteams zijn onderdeel van het Werkcentrum. In veel regio’s wordt al concreet invulling gegeven aan deze samenwerking. Er zijn inmiddels verschillende Werkcentra in verschillende stadia van ontwikkeling operationeel in Amersfoort, Groningen, Maastricht, Rotterdam, Eindhoven, Den Bosch, Apeldoorn en Amsterdam. We verwachten dat in 2024 in meer regio’s een Werkcentrum zal worden geopend. Iedere regio kent zijn eigen tempo en dynamiek.

Begin 2023 zijn, op initiatief van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW), binnen het programma Hervorming arbeidsmarktinfrastructuur verschillende werkgroepen van start gegaan die onder andere de voor de regionale Werkcentra benodigde governance en wet‑ en regelgeving voorbereiden. In de periode van november 2023 tot en met april 2024 rondt het ministerie de beleidsvoorbereiding af voor het programma. Dit moet leiden tot een brief aan de Tweede Kamer en een wetsontwerp voor internetconsultatie. Het doel is dat de wetswijzigingen per 1 januari 2026 ingaan, zodat verder structureel invulling gegeven kan worden aan één Werkcentrum per arbeidsmarktregio, waar iedereen voor hulp terechtkan: werkzoekenden met of zonder uitkering, mensen die van baan willen wisselen en werkgevers die op zoek zijn naar duurzaam inzetbaar personeel.

Werkgeversdienstverlening

De arbeidsmarkt heeft zich hersteld van de coronacrisis. Het aantal WW‑uitkeringen is nog steeds stabiel laag en er zijn veel vacatures. Er is sprake van een zeer krappe arbeidsmarkt, waarin werkgevers grote moeite hebben om geschikt personeel te vinden. De sleutel tot de oplossing lijkt te liggen in het aannemen van mensen die in eerste instantie niet geheel voldoen aan alle eisen voor de functie maar met enige inspanning wel en/of voor wie de functie kan worden aangepast. We wijzen werkgevers daarbij onder andere op mensen die nu nog aan de kant staan, met bijzondere aandacht voor oudere potentiële werknemers en mensen met een arbeidsbeperking. Ook attenderen we ze op de mogelijkheden van om‑ en bijscholing, de inzet van leer‑werkarrangementen, het anders organiseren van werk en de inzet van werkvoorzieningen. Om werkgevers te ondersteunen verscheen er een publicatie met 34 oplossingsrichtingen voor werkgevers om de krapte te lijf te gaan. Deze oplossingsrichtingen zijn onderverdeeld in drie categorieën: nieuw talent aanboren, werk anders organiseren en talent behouden. Op ons inspiratieplatform Werkgeverschap publiceren we regelmatig inspirerende verhalen en tips voor en door werkgevers. We brengen ook de belangrijkste ontwikkelingen, kansen en mogelijkheden in sectoren in kaart. Dat deden we in 2023 voor diverse sectoren, zoals agrarisch en groen, kinderopvang, detailhandel, horeca, ICT en onderwijs.

We beproeven in drie regio’s verschillende manieren om de regionale Werkgeversservicepunten beter zichtbaar en vindbaar te maken. Het Werkgeversservicepunt in de regio’s Flevoland en Zwolle maakt vlogs om zijn dienstverlening voor het voetlicht te brengen. Het Werkgeversservicepunt in de regio’s Noord‑ en Midden‑Limburg informeert werkgevers met brochures en flyers over de dienstverlening van UWV en het Werkgeversservicepunt in de regio’s West‑Brabant en Zeeland licht zijn dienstverlening toe met presentaties tijdens (netwerk)bijeenkomsten. We evalueren deze pilots in het eerste kwartaal van 2024.

Werkzoekendendienstverlening

Werkzoekenden stimuleren we om breder te zoeken en om zich te oriënteren op kansrijke beroepen en de mogelijkheden van om‑ en bijscholing om duurzamer aan het werk te komen. We wijzen hen daarnaast met webinars op de mogelijkheden binnen een specifieke sector. Het is belangrijk dat we mensen met arbeidsvermogen die nog niet of nog niet volledig naar vermogen aan het werk zijn (het onbenut talent) met inzet van middelen en instrumenten motiveren om (meer uren) aan het werk te gaan en naar werk te begeleiden. We publiceren regelmatig overzichten met kansrijke beroepen en op onze inspiratieplatforms Jouw loopbaan, jouw weg en Meedoen publiceren we praktische tips en inspirerende verhalen van en voor respectievelijk werkzoekenden en mensen met een arbeidsbeperking en arbeidsvermogen.

Sollicitatiescan

Een WW‑uitkeringsgerechtigde heeft in principe de plicht om vier keer per vier weken te solliciteren. De Sollicitatiescan biedt ons inzicht in de sollicitatieactiviteiten van WW‑uitkeringsgerechtigden en de effectiviteit daarvan. Op basis van de inzichten kunnen we mensen uitnodigen voor een gesprek en extra ondersteuning bieden bij hun zoektocht naar werk. Zo is de Sollicitatiescan, die oorspronkelijk is ontwikkeld vanuit handhavingsoverwegingen, inmiddels een hulpmiddel in onze dienstverlening aan werkzoekenden.

Maatwerkscan

UWV en de gemeente Den Haag hebben de zogeheten Maatwerkscan ontwikkeld. De Maatwerkscan berekent hoe groot de kans is dat een WW‑cliënt naar de bijstand doorstroomt. Hierdoor is het mogelijk 85% van de potentiële doorstromers al tijdens de WW‑periode duidelijk in beeld te krijgen. Deze mensen hebben extra ondersteuning nodig om duurzaam aan het werk te gaan. UWV en de gemeente nemen snel contact met hen op om gezamenlijk dienstverlening op maat te bieden. De Maatwerkscan is in gebruik genomen in Den Haag, nadat we daarvoor een gegevensbeschermingseffectbeoordeling (GEB) hadden gedaan. We zijn bezig met de voorbereidingen voor een landelijke GEB om te bepalen of we de scan landelijk kunnen gaan gebruiken.

Leven Lang Ontwikkelen

Met de strategie Leven Lang Ontwikkelen (LLO) wil het kabinet mensen stimuleren om de regie van hun eigen loopbaan in handen te nemen, door zich continu te ontwikkelen en daarbij aan te sluiten op de veranderende eisen vanuit de arbeidsmarkt. Alle werkzoekenden en werkenden kunnen voor loopbaan‑ en scholingsadvies terecht bij de Leerwerkloketten, een samenwerkingsverband van regionale opleidingscentra (roc’s), gemeenten en UWV. De Leerwerkloketten maken ook deel uit van de regionale Werkcentra. Om hun kansen op de arbeidsmarkt te vergroten, kunnen WW‑gerechtigden met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt sinds medio 2018 gebruikmaken van het scholingsbudget WW. Jaarlijks krijgen we hiervoor een budget van € 14 miljoen (inclusief € 0,9 miljoen voor uitvoeringskosten). Er worden vooral opleidingen bekostigd in de transport en logistiek, techniek en bouw, zorg, ICT en pedagogische beroepen. Ook voor mensen met een arbeidsongeschiktheids‑ of Ziektewet‑uitkering zetten we scholing in om hen duurzaam naar werk te begeleiden. Tot eind 2023 konden alle werkenden en werkzoekenden jaarlijks een STAP‑subsidie aanvragen (zie hieronder, onder het kopje STAP‑budget). In de arbeidsmarktregio’s werken we samen met onderwijsinstellingen, zowel publiek als privaat, om de aansluiting tussen arbeidsmarkt en onderwijs te verbeteren en samenwerking binnen LLO te stimuleren. Samen met de MBO Raad en SBB willen we de dienstverlening aan werkenden en werkzoekenden optimaliseren door passende scholingsmogelijkheden te bieden. Daarvoor delen we ervaringen en uitdagingen in de samenwerking tussen onderwijs en arbeidsmarkt in kennissessies en wisselen we best practices uit.

STAP‑budget

Sinds 1 maart 2022 konden alle werkenden en werkzoekenden gebruikmaken van het Stimulering arbeidsmarktpositie‑(STAP‑)budget. Dit was een leer‑ en ontwikkelbudget van maximaal € 1.000 dat mensen konden aanvragen voor het volgen van een training, cursus of opleiding om hun positie op de arbeidsmarkt te verbeteren. Voor 2023 was in eerste instantie € 170 miljoen beschikbaar; € 34 miljoen voor elk van de vijf aanvraagtijdvakken. Eind april maakte het kabinet bekend de STAP‑regeling per 2024 te beëindigen. Voor de aanvraagperiode van 3 juli werd het budget verlaagd van € 34 miljoen naar € 20 miljoen. Bij deze ronde kon voor het eerst ook budget worden aangevraagd voor vervolgjaren van een meerjarige scholing. Voor de aanvraagperiodes van september en november werd het budget verder verlaagd naar € 10 miljoen per aanvraagperiode. Bovendien kon het STAP‑budget alleen gebruikt worden voor door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) erkende scholing.

In 2023 hebben in totaal ruim 121.000 mensen STAP‑budget ontvangen voor 11.000 opleidingen, verdeeld over 1.190 publieke en private opleiders. Duidelijk is dat een brede groep gebruikgemaakt heeft van het STAP‑budget. Zo had meer dan de helft van de aanvragers van deze rondes maximaal een mbo 4‑opleiding. Ruim de helft (56%) van de aanvragers wilde zich met het STAP‑budget bijscholen om het huidige werk beter te kunnen doen, 44% wilde zich omscholen om ander werk te kunnen doen. Bijna een kwart (24%) werkte in de zorg.

In 2024 en eventueel 2025 worden alle subsidies vastgesteld en vinden waar nodig nog terugvorderingen plaats. Om ervoor te zorgen dat opleiders de verplichtingen uit de regeling nakomen, is in samenwerking met het ministerie van SZW en de Toetsingskamer STAP een handhavingsladder opgesteld.

Persoonlijke dienstverlening werkt

Uit de effectmeting van onze WW‑dienstverlening blijkt dat WW‑gerechtigden zich meer gezien, gehoord en geholpen voelen bij de inzet van persoonlijke dienstverlening. Het onderzoek bevestigt dat er een grote behoefte is aan persoonlijke dienstverlening op maat. De persoonlijke dienstverlening is bewezen effectief: elke extra hierin geïnvesteerde euro betaalt zich ruim twee keer uit doordat het beroep op de WW erdoor afneemt. We spreken op dit ogenblik met het ministerie van SZW over hoe we welke adviezen uit het eindrapport van de effectmeting kunnen verwerken in onze WW‑dienstverlening. Het gaat hierbij onder andere over het beschikbaar stellen van een re‑integratiebudget voor WW‑uitkeringsgerechtigden. Sinds eind november 2022 loopt er een pilot waarbij mensen met een WW‑uitkering die zich ziek melden, blijvend actieve re‑integratiedienstverlening ontvangen (zie paragraaf Sociaal‑medische dienstverlening, onder het kopje Sterkere inzet op re‑integratie vanuit de Ziektewet). Verder hebben we ervoor gezorgd dat iedere WW‑uitkeringsgerechtigde nu een vaste contactpersoon heeft en dat we in een aantal situaties meer maatwerk kunnen toepassen (zie paragraaf Meer menselijke maat en maatwerk, onder het kopje Integrale klantreis Ik zoek werk).

We voeren ook onderzoek uit naar de effectiviteit van onze re‑integratiedienstverlening voor WGA‑gerechtigden. In augustus 2023 is een tweede voortgangsrapportage van de effectevaluatie gepubliceerd. Hieruit blijkt dat intensievere ondersteuning bij re‑integratie tot meer werkhervatting leidt. Het eindrapport verwachten we in het eerste kwartaal van 2025. Het eindrapport van het onderzoek naar de effectiviteit van onze re‑integratiedienstverlening voor Wajong‑gerechtigden verwachten we in het eerste kwartaal van 2024.

Intensivering dienstverlening aan arbeidsbeperkten

We wijzen werkgevers er actief op dat ze hun vacatures ook kunnen vervullen met mensen met een arbeidsbeperking. Deze mensen willen vaak graag (weer) aan de slag. We bieden daarbij ondersteuning in de vorm van begeleiding en coaching, voorzieningen, financiële regelingen of advies over het anders organiseren van werk. We willen onze dienstverlening aan werkzoekenden met een arbeidsbeperking intensiveren. We hebben daarom extra adviseurs intensieve dienstverlening en arbeidsdeskundigen geworven. Ook in 2024 blijven we arbeidsdeskundigen werven om nieuwe vacatures te vervullen en om vertrekkende arbeidsdeskundigen te vervangen. In een krappe arbeidsmarkt is dat op dit moment een grote uitdaging. Dankzij de extra capaciteit die we werven, kunnen onze professionals per persoon meer tijd besteden aan de dienstverlening aan cliënten. Zo hebben we geëxperimenteerd met een nieuwe vorm van dienstverlening voor zieke WW‑gerechtigden, waarbij de focus ligt op re‑integratie en baankansen tijdens de Ziektewet‑periode. Voor meer hierover: zie paragraaf Sociaal‑medische dienstverlening, onder het kopje Sterkere inzet op re‑integratie vanuit de Ziektewet. We zetten de extra capaciteit ook in om dienstverlening te bieden aan mensen met een WIA/IVA‑ of Wajong‑uitkering bij wie eerder is vastgesteld dat ze duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. Deze groepen zijn volgens de huidige regelgeving uitgesloten van re‑integratiedienstverlening. In april 2023 zijn we samen met het ministerie van SZW een experiment gestart waarmee we mensen uit deze groepen toch, op eigen verzoek, ondersteuning kunnen bieden. Vooruitlopend op de start van dit experiment heeft het ministerie de inzet van re‑integratieondersteuning voor deze groepen gedoogd. Aan dit experiment is een onderzoek gekoppeld waarmee de effecten van re‑integratiedienstverlening voor deze groepen worden gemeten. Het gaat om een langlopend onderzoek dat in 2028 zal zijn afgerond. In 2026 wordt op basis van een tussenrapportage gekeken of de dienstverlening aan deze groepen structureel moet worden gemaakt. We maken ook op andere manieren meer tijd voor cliënten met een arbeidsbeperking. Zo organiseren we elke maand voor WIA‑ en Wajong‑cliënten een inloopspreekuur waar ze met onze adviseurs op de Werkgeversservicepunten op informele wijze hun arbeidskansen kunnen bespreken. Deze bijeenkomsten hebben al tot succesvolle matches met werkgevers geleid.

Onderzoek naar doeltreffendheid dienstverlening

Vanuit Onbeperkt aan het werk, het gezamenlijke kennisprogramma van het ministerie van SZW en UWV, zijn kwalitatieve onderzoeken gestart om inzichtelijk te maken wat de intensievere re‑integratiedienstverlening aan mensen met een arbeidsbeperking oplevert vanuit het perspectief van cliënten en dat van professionals en welke mogelijkheden er zijn om de dienstverlening nog doeltreffender te maken. In 2021 is een onderzoek gestart waarbij op basis van diepte‑interviews met cliënten is bepaald welke factoren van invloed zijn op welke motivatie de cliënt ervaart om te re‑integreren en aan het werk te komen (willen), hoe hij zijn eigen mogelijkheden daarbij ziet (kunnen) en hoe dit tot uiting komt in de re‑integratie‑inspanningen van de cliënt (het doen, zoals het zoeken naar werk). In de tweede fase van het onderzoek is gekeken naar (nieuwe) handelingsperspectieven voor professionals. Uit het onderzoek komt naar voren hoe belangrijk het is dat onze re‑integratieprofessionals zich er bewust van zijn dat het gedrag van hun cliënten en de dynamische situatie waarin die zich bevinden, grote invloed kunnen hebben op de begeleiding naar werk. Daarom is het essentieel dat cliënten hun verhaal goed kunnen doen. Om draagvlak voor re‑integratie te creëren is het bovendien belangrijk dat professional en cliënt daarover samen beslissen. De onderzoekers hebben een kaartenset ontwikkeld die de professional voorafgaand aan het gesprek naar de cliënt kan sturen. Deze kaartenset helpt de cliënt om voorbereid, met (meer) inzicht in de eigen situatie en met een beeld van het mogelijke vervolg het gesprek met de re‑integratieprofessional aan te gaan over de (on)mogelijkheden voor re‑integratie. Hierdoor neemt de kans toe dat knelpunten (eerder) op tafel komen en het gesprek beter en effectiever verloopt. Het eindrapport van het onderzoek is begin maart 2024 verschenen. De inzichten uit het onderzoek worden meegenomen in het opleidings‑ en trainingsprogramma van UWV. Verder zal nader onderzoek worden verricht naar houding en gedrag van de re‑integratieprofessional. In 2024 start TU Delft een vervolgonderzoek om deze kaartenset door te ontwikkelen, specifiek voor de Wajong‑doelgroep, en op grotere schaal in de praktijk te beproeven.

Pilot Scholingsaanbod WIA/WGA

In juni 2022 zijn we op vier regionale kantoren gestart met een scholingsexperiment voor WGA‑gerechtigden. Het experiment beoogt de werkhervattingskansen te vergroten van WGA‑gerechtigden voor wie scholing medisch gezien haalbaar is. De scholingsmogelijkheden van de cliënt worden verkend en in beeld gebracht tijdens gesprekken over re‑integratie naar werk. De focus ligt hierbij op Nederlandse taaltrainingen die gericht zijn op het kunnen uitoefenen van een specifieke functie en op leer‑werktrajecten voor mensen die gedeeltelijk kunnen werken, met als doel dat deelnemers na afronding van het traject duurzaam aan het werk kunnen gaan of blijven, of ander werk vinden. Uit eerder onderzoek weten we dat functiegerichte taaltrainingen kunnen bijdragen aan het succes van leer‑werktrajecten. Er is ruimte voor 100 functiegerichte taaltrainingen en 50 leer‑werkcombinaties per jaar. Gedurende de pilot loopt een implementatiestudie. Deze studie moet uitwijzen of de nieuwe aanpak WGA‑gerechtigden helpt bij het vergroten van hun werkhervattingskansen. Op de vier kantoren zijn in 2023 met 472 cliënten re‑integratiegesprekken gevoerd waarin ook aandacht was voor scholing. Die hebben onder andere geleid tot de inkoop van 173 scholingstrajecten en 38 taaltrainingen. Dat zijn er aanzienlijk meer dan in 2022 (97 scholingstrajecten en geen taaltrainingen). Daarnaast is vastgesteld dat op de deelnemende pilotvestigingen 50 leer‑werkcombinaties zijn gerealiseerd. We verwachten de eindrapportage in het tweede kwartaal van 2024.