Voorzieningen en re‑integratiediensten

We vinden het belangrijk dat mensen met een beperking met werk aan de samenleving kunnen deelnemen en aan het werk kunnen blijven. We ondersteunen hen met voorzieningen en re‑integratiedienstverlening.

We verlenen werkvoorzieningen aan werknemers en werkgevers, onderwijsvoorzieningen aan mensen met een beperking en tolkvoorzieningen voor op het werk, in het onderwijs en in het dagelijkse leven. Dat doen we in opdracht van drie verschillende ministeries.

De inzet van voorzieningen zorgt ervoor dat voor mensen met een beperking drempels worden weggenomen, waardoor zij net als ieder ander kunnen deelnemen aan werk en onderwijs. Dit draagt bij aan hun zelfstandigheid en welzijn, en sluit aan bij het VN‑verdrag inzake de rechten van personen met een handicap.

Inzet van voorzieningen

We verstrekken hulpmiddelen die ervoor zorgen dat mensen met een beperking hun werk goed kunnen (blijven) doen, onderwijs kunnen volgen of goed kunnen functioneren in hun dagelijks leven. UWV verstrekt de voorzieningen voor werk en onderwijs. Het kan gaan om meeneembare voorzieningen (zoals een brailleleesregel of een aangepast bureau), vervoersvoorzieningen (zoals de aanpassing van een auto) en intermediaire voorzieningen (zoals een gebarentolk of een voorleeshulp). Verder verstrekken we tolkvoorzieningen voor werk, onderwijs en het dagelijks leven. Hiermee is UWV het centrale loket voor mensen met een auditieve beperking en organisaties die tolkuren aanvragen. Voorzieningen kunnen ook voorkomen dat mensen een beroep moeten doen op een uitkering: 34% van de mensen die we in 2023 een werkvoorziening toekenden had geen uitkering van UWV. 94,2% van de aanvragen voor voorzieningen is tijdig – binnen acht weken – afgehandeld. Dat is boven de met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) afgesproken norm van 90%.

De meeste werkvoorzieningen verstrekken we aan een individuele werknemer, maar we verstrekken ook voorzieningen aan werkgevers. Daarmee kunnen ze arbeidsplekken geschikt maken voor mensen met een beperking of voor adequate begeleiding zorgen. In 2023 hebben we in totaal 38.910 werkvoorzieningen toegekend, 2% minder dan in 2022. De meeste (23.986) hebben we ingezet voor Wajongers. De daling in het aantal toegekende werkvoorzieningen komt vooral doordat er minder interne en externe jobcoaching en loondispensatie is ingezet. De inzet van jobcoaches neemt al een aantal jaren af; we hebben nog geen directe verklaring voor deze dalende trend. In het in oktober 2023 verschenen onderzoek Jobcoaching onder de loep worden wel enkele aanbevelingen voor de korte en lange termijn gedaan om het instrument jobcoaching te moderniseren. Het lagere aantal Wajongers leidt, in combinatie met de langere termijn van maximaal vijf jaar die bij het verlenen van loondispensatie wordt gehanteerd, tot minder toegekende loondispensaties.

We kenden in 2023 aanzienlijk meer vervoersvoorzieningen toe dan in 2022. Dit komt mede doordat we, vanwege een aanpassing in het proces van de continuering van vervoersvoorzieningen, in 2022 gecontinueerde voorzieningen pas in 2023 konden registreren. Ook hebben we iets meer meeneembare voorzieningen verstrekt; het gaat daarbij vooral om orthopedisch schoeisel (circa 200 toekenningen).

De uitgaven voor de werkvoorzieningen in 2023 bedroegen € 80,9 miljoen; we zijn daarmee binnen het jaarbudget van € 82,7 miljoen gebleven. Dit komt doordat we € 3,2 miljoen minder uitgaven aan interne en externe jobcoaching dan begroot. Wel waren er meer uitgaven aan vervoersvoorzieningen dan begroot.

Tabel Aantal ingezette werkvoorzieningen naar soort

• *Inclusief voorzieningen voor zelfstandigen en werkzoekenden.

In opdracht van het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) verstrekt UWV ook voorzieningen die ervoor zorgen dat mensen met een beperking onderwijs kunnen volgen. In 2023 hebben we minder onderwijsvoorzieningen toegekend dan in 2022. Deze daling heeft vooral een administratieve oorzaak: in 2022 was het aantal verhoudingsgewijs hoog vanwege een herstelactie voor voorzieningen die waren verstrekt in 2021.

Tabel Aantal ingezette onderwijsvoorzieningen

De uitgaven voor de onderwijsvoorzieningen bedroegen in 2023 € 30,0 miljoen. Dat is 6% boven het door UWV begrote bedrag van € 28,2 miljoen en ruim (23%) boven het bevoorschotte bedrag van € 24,4 miljoen. De oorzaak voor deze budgetoverschrijding ligt vooral in de gestegen kosten van vervoersvoorzieningen: de kosten van taxi‑ en rolstoeltaxivergoedingen zijn 53% hoger dan in 2022 door gestegen brandstofkosten en de prijsverhoging van taxibedrijven.

Tabel Uitgaven voor onderwijsvoorzieningen

Tolkvoorzieningen kunnen worden ingezet als werkvoorziening en als onderwijsvoorziening. UWV verzorgt ook de tolkvoorzieningen voor in het dagelijks leven. In 2023 kenden we 16.310 nieuwe tolkvoorzieningen voor in het dagelijks leven toe, 4% meer dan in 2022. Het aantal aan organisaties toegekende voorzieningen is met 14% gestegen tot 163. Voor de tolkvoorzieningen was in 2023 een jaarvoorschot van € 15,2 miljoen beschikbaar; er is € 15,0 miljoen uitgegeven (99% van het beschikbare bedrag).

Tabel Uitgaven voor tolkvoorzieningen leefdomein

Ingekochte re‑integratiediensten

Bij controles op de verstrekking van de tolkvoorziening zijn onzekerheden vastgesteld die betrekking hebben op de toekenning van extra maatwerkuren. Daarom gaan we intern meer duidelijkheid bieden over regelgeving en beleid voor het verstrekken van tolkvoorzieningen. Verder gaan we per toekenning vastleggen waarom er gekozen is voor het toekennen van een specifiek aantal uren voor de tolkvoorziening. Daarnaast werkt het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS), samen met UWV, aan herziening van de regelgeving. Die zal meer duidelijkheid gaan bieden over het kader waarbinnen wij de tolkvoorziening in het leefdomein kunnen verstrekken.

UWV koopt voor mensen met een Ziektewet‑ of arbeidsongeschiktheidsuitkering re‑integratiedienstverlening in bij re‑integratiebedrijven. Naast deze re‑integratiediensten en scholing kopen we sinds 1 januari 2022 ook trajecten in op grond van de methodiek Individuele plaatsing en steun (IPS). Deze trajecten zijn bedoeld voor uitkeringsgerechtigden met ernstige psychische aandoeningen (IPS_EPA). Daarnaast kopen we IPS‑trajecten in voor mensen met veelvoorkomende psychische stoornissen (common mental disorder ofwel IPS_CMD). Alle IPS‑trajecten worden uitgevoerd door geestelijke gezondheidszorg‑(ggz‑)instellingen.

In 2023 zijn in totaal 31.613 re‑integratiediensten ingekocht voor mensen met een Ziektewet‑ of arbeidsongeschiktheidsuitkering. Dat zijn er 9,9% meer dan in 2022. Dit komt onder andere doordat we 1.143 ingekochte re‑integratiediensten die in december 2022 door een technische storing nog niet verwerkt waren pas in 2023 administratief hebben verwerkt.

Voor 2023 was voor re‑integratiediensten een jaarbudget van € 101,1 miljoen beschikbaar, inclusief budget voor de inzet van IPS_EPA en IPS_CMD. De totale uitgaven in 2023 bedragen € 98 miljoen en zijn daarmee € 3,1 miljoen lager dan het jaarbudget.

Tabel Ingekochte re‑integratiediensten, inclusief IPS_EPA‑ en IPS_CMD‑trajecten

In 2023 zijn in totaal 30.223 diensten afgerond. Niet alle trajecten of diensten hebben plaatsing in werk als direct einddoel. Er zijn ook diensten die bedoeld zijn om mensen dichter bij de arbeidsmarkt te brengen. De aantallen voor beide soorten trajecten en diensten zijn lager dan in 2022. Een van de grootste dalingen doet zich voor bij Naar werk‑trajecten (19%). Deze afname deed zich ook al voor in 2022 en houdt direct verband met de krapte op de arbeidsmarkt. Mensen vinden sneller een betaalde baan, waardoor we minder Naar werk‑trajecten hoeven in te kopen.

Tabel Resultaten ingekochte re‑integratiedienstverlening

Het aantal scholingen dat is afgesloten zonder diploma is ongeveer gelijk gebleven, ondanks een inhaalslag bij de controle op oude orders waarvan de afgesproken einddatum is verlopen. Veel van deze orders zijn met onmiddellijke ingang in 2023 beëindigd. We nemen maatregelen om de inkoop van scholing eenvoudiger en gemakkelijker te maken, zodat we cliënten sneller de juiste scholing kunnen bieden. Hiervoor is een apart team aangesteld dat de knelpunten in het proces in kaart heeft gebracht en verbetervoorstellen heeft gedaan.

Subsidieregeling IPS‑trajecten voor de gemeentelijke doelgroep

Op 1 maart 2023 is de Subsidieregeling IPS‑trajecten voor de gemeentelijke doelgroep in werking getreden. UWV voert deze regeling uit. We verstrekken geen geldelijke vergoeding, maar plaatsen een opdracht bij de ggz‑instelling die een IPS‑traject wil starten voor een cliënt uit de gemeentelijke doelgroep. De voorwaarde is wel dat UWV op grond van het Inkoopkader IPS een contractuele relatie heeft met de betreffende ggz‑instelling. Omdat de subsidieregeling later in werking is getreden dan beoogd, heeft het ministerie van SZW het mogelijk gemaakt om in 2023 ook subsidie toe te kennen voor IPS‑trajecten die al in 2022 zijn gestart. In totaal zijn er in 2023 met inzet van deze regeling 794 IPS‑trajecten gestart, waarvan 534 trajecten voor de EPA-populatie en 260 voor de CMD-populatie. Dit betekent dat het voor 2023 beschikbare budget voor 77% is benut. De regeling blijft heel 2024 nog van kracht.

Innovatieve technologische toepassingen in het voorzieningenpakket

De Coalitie voor Technologie en Inclusie (CTI), een samenwerkingsverband van UWV, het ministerie van SZW en partners, stimuleert de ontwikkeling en benutting van technologie voor een arbeidsmarkt waarop iedereen mee kan doen. In 2021 zijn weer 8 pilots van start gedaan waarin verschillende technologische toepassingen op de werkvloer zijn getest om mensen met een arbeidsbeperking te ondersteunen bij de uitvoering van hun werk. Getest zijn een voorleesbril voor mensen met een leesbeperking, spraakherkenning voor doven en slechthorenden, artificiële intelligentie (AI) voor mensen met spraakproblemen, een slimme projector voor het inpakken van tandartskoffers, een robot in de maakindustrie, stressmonitoring en twee virtualreality‑(VR‑)brillen die mensen met autisme of stressklachten ondersteunen bij loopbaanoriëntatie of mentale weerbaarheid. De pilots zijn gevolgd door onderzoekers en in 2023 afgerond; de resultaten en opbrengsten zijn in november tijdens een symposium gepresenteerd. Het onderzoek laat zien dat er positieve effecten zijn voor de arbeidsparticipatie en het werkplezier. Dankzij de ingezette technologieën konden de in totaal 223 pilotdeelnemers niet alleen meer taken uitvoeren en efficiënter werken, maar ze hadden ook minder last van vermoeidheid, kregen meer zelfvertrouwen en ervoeren betere werkrelaties. Deze ervaringen en positieve resultaten dragen bij aan uitbreiding van ons voorzieningenpakket. Zo kunnen we de voorleesbril, indien die als passende oplossing wordt beoordeeld, vergoeden. Ook kunnen we het spraakherkenningssysteem voor doven en slechthorenden – vooruitlopend op een voorgenomen aanpassing van het Re‑integratiebesluit – vooralsnog met gedoogsteun vergoeden. De positieve resultaten zijn voor UWV en het ministerie van SZW aanleiding om, samen met hun samenwerkingspartners in de CTI, een meerjarenprogramma te ontwikkelen waarbij op structurelere wijze gewerkt wordt aan de ontwikkeling en benutting van inclusieve technologie op de werkvloer. Dit programma zal medio 2024 worden vastgesteld.