Inkomenszekerheid bieden

UWV verzorgt de uitvoering van de werknemersverzekeringen. We gaan in deze paragraaf in op de uitkeringsvolumes van de verschillende wetten, op de tijdigheid van uitbetaling en op de NOW.

Op 22 februari 2023 sloten de loketten waar werkgevers de definitieve berekening van NOW‑subsidie konden aanvragen voor de derde tot en met de zesde aanvraagperiode. De loketten voor de definitieve berekening voor de zevende en achtste aanvraagperiode sloten op 2 juni 2023. De komende jaren zijn we nog bezig met de definitieve vaststelling van de NOW‑subsidies.

Uitkeringsvolumes

In 2023 kenden we 994.700 nieuwe uitkeringen toe, 5% meer dan in 2022.

Tabel Nieuwe uitkeringen

We beëindigden 937.800 uitkeringen, 9% minder dan in 2022.

Tabel Beëindigde uitkeringen

• *Gecorrigeerd cijfer.

Eind 2023 ontvingen bijna 1,2 miljoen mensen gedurende kortere of langere tijd een uitkering van ons. We keerden in 2023 een bedrag van in totaal € 24,7 miljard uit, tegenover € 20,7 miljard in 2022. Deze stijging wordt grotendeels veroorzaakt doordat de uitkeringen per 1 januari 2023 met 10,15% en per 1 juli 2023 met 3,13% zijn geïndexeerd. Daarnaast keerden we, vooral als gevolg van de invoering per 2 augustus 2022 van betaald ouderschapsverlof, meer uit aan Wazo‑uitkeringen.

Tabel Lopende uitkeringen

• *Voor de Ziektewet en de Wazo wordt het gemiddeld aantal lopende uitkeringen gedurende de verslagperiode vermeld.
• **Gecorrigeerd cijfer.

WW

We handelden in 2023 bijna 9% meer WW‑aanvragen af dan in 2022 (333.700 tegenover 307.000). Daarvan wezen we er 25,5% (85.200) af tegenover 25,4% (78.000) in 2022. 9.900 mensen kregen (tijdelijk) geen WW‑uitkering omdat ze een maatregel kregen opgelegd, vrijwel altijd omdat ze verwijtbaar werkloos waren. Omdat het aantal toekenningen in 2023 hoger was dan het aantal beëindigde uitkeringen, is het aantal lopende WW‑uitkeringen sinds eind 2022 met 8% gestegen. Wel blijft het aantal mensen dat een WW‑uitkering ontvangt laag en houdt de krapte op de arbeidsmarkt aan.

WIA en WAO

We handelden 78.700 WIA‑aanvragen af, ruim 21% meer dan in 2022. Niet alle aanvragen leiden tot een sociaal‑medische beoordeling, omdat de aanvrager inmiddels is hersteld, de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt of is overleden. Van de aanvragen hebben we er 23.900 (30%) afgewezen; in 2022 waren het er ruim 21.000 (bijna 33%). Meestal ging het daarbij om mensen die minder dan 35% arbeidsongeschikt werden bevonden of wel geschikt bleken voor het eigen werk. Het aantal nieuw toegekende WIA‑uitkeringen was hoger dan in 2022 (54.800 tegenover 43.600). In deze nieuwe toekenningen zijn de aantallen meegeteld die de uitkomst zijn van de vereenvoudigde beoordeling voor 60‑plussers (zie deel 1 van dit jaarverslag, paragraaf Sociaal‑medische dienstverlening). De voorschotten voor WGA‑uitkeringen die zijn toegekend omdat de sociaal‑medische beoordeling niet binnen de geldende termijn kon worden afgerond (zie verder hieronder bij het kopje Tijdigheid) worden wel meegeteld als nieuwe uitkeringen; er is nog geen sprake van toekenningen of afwijzingen. Bij de definitieve beoordeling wordt gemiddeld circa 25% van de aanvragen alsnog afgewezen, de WGA‑uitkering telt dan weer mee als beëindigd. Aanvragen voor een WIA‑claimbeoordeling worden relatief vaker ingediend door mensen die onder het vangnet van de Ziektewet vallen omdat ze geen werkgever meer hebben, bijvoorbeeld omdat ze werkloos waren toen ze ziek werden of omdat hun tijdelijke contract afliep tijdens hun ziekte.

Daarnaast zien we de invloed van corona. Mensen vragen een WIA‑uitkering aan omdat diagnosetrajecten, behandelingen en operaties door de coronamaatregelen zijn uitgesteld, waardoor terugkeer naar werk minder snel of zelfs niet mogelijk is. Er zijn ook meer mensen langdurig ziek omdat ze naast of volgend op een eerdere aandoening ook (ernstige) coronaklachten kregen. En sinds maart 2021 vragen ook mensen een WIA‑claimbeoordeling aan vanwege langdurige covid (long covid). Er zijn in 2023 in totaal 5.226 WIA‑claimbeoordelingen uitgevoerd waarbij corona als hoofd‑ of nevendiagnose een rol speelde. In 3.956 gevallen was corona de hoofddiagnose. In totaal werd in 84% van de WIA‑claimbeoordelingen waarbij corona als hoofddiagnose gold, de uitkering toegekend.

Het aantal lopende WIA‑uitkeringen steeg in 2023 verder met 25.400 (ruim 6%) ten opzichte van eind 2022. Andersom neemt het aantal lopende uitkeringen voor de Wet op de arbeidsongeschiktheidsverzekering (WAO), de voorloper van de WIA, af. Eind 2023 was het aantal WAO‑uitkeringen 13.000 (ruim 7%) lager dan eind 2022.

Wajong

De Wet arbeidsongeschiktheidsvoorziening jonggehandicapten (Wajong_2015, ingegaan op 1 januari 2015) is alleen nog toegankelijk voor jonggehandicapten die duurzaam geen arbeidsvermogen hebben. De instroom in de Wajong_2015 is gestegen. Dat komt vooral doordat jonggehandicapten die een studie volgen sinds september 2020 wel weer recht hebben op een Wajong‑uitkering. We handelden bijna 10.500 aanvragen af voor een Wajong_2015‑uitkering, bijna 11% meer dan in 2022 (bijna 9.500). Hiervan werden er 5.600 (54%) afgewezen, omdat de aanvrager niet duurzaam volledig arbeidsongeschikt werd bevonden (2022: 5.000, dat is 53%). Het totale aantal Wajong‑uitkeringen is iets gestegen ten opzichte van eind 2022 doordat het aantal nieuwe uitkeringen hoger was dan het aantal beëindigde uitkeringen.

Ziektewet

Er liepen in 2023 gemiddeld minder Ziektewet‑uitkeringen dan in 2022. Er waren vooral minder zieke uitzendkrachten en zieke werklozen. Het aantal toekenningen was aanzienlijk lager dan in 2022. Dat komt vooral doordat een aantal uitzendbureaus voor het eigenrisicodragerschap koos, waardoor het aantal toekenningen aan zieke uitzendkrachten fors afnam. Ook is per juli 2023 de cao voor uitzendkrachten gewijzigd. De wijziging houdt in dat per deze datum bij een uitzendovereenkomst met uitzendbeding de uitzendovereenkomst niet automatisch wordt beëindigd bij ziekte. Dit betekent dat veel uitzendkrachten vaak hersteld zijn voordat hun uitzendovereenkomst afloopt en zich dus minder vaak ziek melden bij UWV.

Tijdigheid

Inkomenszekerheid biedt bestaanszekerheid. Een van onze kerntaken is dat we de juiste uitkering op tijd betalen. WIA‑claimbeoordelingen moeten binnen acht weken na ontvangst van de aanvraag zijn afgerond. De tijdigheid van de claimbeoordelingen staat al langere tijd onder druk. In 2023 was gemiddeld 31% van de beoordelingen op tijd. Het percentage blijft ver onder de norm. Dat komt doordat onze prioriteit allereerst ligt bij het wegwerken van de langdurige achterstanden. Het aantal WIA‑aanvragen is in 2023 duidelijk hoger dan in 2022; dit is in lijn met de ontwikkeling van de laatste jaren en met onze meerjarenprognose. (Door het uitzonderlijk hoge aantal aanvragen in 2021 – vooral als gevolg van corona – was het aantal aanvragen in 2022 eenmalig wat lager.) De aanvullende maatregelen die we hebben afgesproken (zie deel 1 van dit jaarverslag, paragraaf Sociaal‑medische dienstverlening) moeten helpen om al deze aanvragen af te handelen. In 2023 hebben we een eerste stap gezet om de cliënten die het langst wachten te gaan beoordelen. Om mensen die langer dan de wettelijke termijn op hun WIA‑claimbeoordeling moeten wachten inkomenszekerheid te bieden, verstrekken we hun een voorschot. In 2023 deden we dat ruim 20.600 keer, bijna 1.800 keer minder dan in 2022. Verder hebben we voor € 11,9 miljoen aan dwangsommen betaald aan mensen die een aanvraag hebben gedaan en ons vanwege de lange wachttijden in gebreke hebben gesteld (in 2022: € 10,6 miljoen).

Sinds de zomer van 2022 zijn we erin geslaagd om meer Wajong‑claimbeoordelingen binnen de geldende termijn af te ronden. In 2022 werd 69% van de Wajong‑beoordelingen tijdig afgerond, in 2023 was dit 77% – ons streven van 80% hebben we niet gehaald. Daarnaast handelen we dossiers af van cliënten die al langer dan de geldende termijn op een claimbeoordeling wachten. In 2023 lag de focus op het terugdringen van de achterstand in de voorraad Wajong‑claimbeoordelingen. Daarbij hielpen kantoren die geen achterstand hebben kantoren die te maken hebben met een grote achterstand.

Analyse niet‑tijdige betaling

We hebben in 2023 voldaan aan de afspraken met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) over de tijdige (eerste) betaling van WW‑ en Ziektewet‑uitkeringen (zie tabel Kwantitatieve prestatie‑indicatoren in de gelijknamige paragraaf). Toch blijven er cliënten die te laat betaald krijgen. We willen zicht krijgen op deze cliënten en of ze mogelijk in de knel komen door een te late betaling. We hebben in september 2023 een eerste data‑analyse uitgevoerd. Die maand werd bijna 1% van de WW‑uitkeringen te laat uitbetaald (1.289 van de in totaal 143.431 betalingen). Hierdoor komen mogelijk 951 uitkeringsgerechtigden in de knel. Uit de analyse blijkt dat 46% van de te late uitkeringen alsnog binnen vijf dagen is betaald; 44% kreeg de betaling zes tot vijftig dagen te laat en 10% meer dan vijftig dagen te laat. Gemiddeld was dat dertig dagen te laat. We gaan in de loop van 2024 met een nadere analyse bekijken wat de oorzaak is van de te late betaling en in hoeverre dit het gevolg is van te laat handelen van de cliënt en/of van UWV.

Bij de Ziektewet werd in september 11% van de eerste betalingen niet op tijd uitbetaald (527 van de in totaal 4.682 betalingen). Hiervan werd 24% alsnog binnen zes dagen betaald, 59% tussen zes en vijftig dagen en 17% meer dan vijftig dagen te laat. Gemiddeld was dat dertig dagen te laat. Er worden gesprekken gevoerd met de kantoren om de tijdigheid te verbeteren; daarbij is een aantal best practices gedeeld. In het eerste kwartaal van 2024 starten we een uitgebreide analyse die inzicht moet geven in de gevolgen van de te late betalingen voor onze cliënten.

NOW

De tijdelijke Noodmaatregel Overbrugging Werkgelegenheid (NOW) was een van de omvangrijkste steunmaatregelen van het kabinet om de economische effecten van de coronacrisis tegen te gaan. Met succes: dankzij de NOW‑subsidie konden werkgevers ondanks omzetverlies hun werknemers doorbetalen en hoefden ze deze niet te ontslaan. Het beroep op de WW is hierdoor ook beperkt gebleven.

We hebben alle werkgevers die een NOW‑voorschot hebben ontvangen actief gewezen op het belang om tijdig te starten met het aanvraagproces voor de definitieve berekening, wat er verder van hen verwacht wordt en hoe UWV hen daarbij kan ondersteunen. Op 2 juni 2023 sloten de loketten waar werkgevers de definitieve berekening van NOW‑subsidie konden aanvragen voor de zevende en achtste aanvraagperiode (NOW 5 en 6). Begin mei hebben we alle NOW‑subsidies voor de NOW 3.1, 3.2, 3.3 en 4 (derde tot en met zesde aanvraagperiode) waarvoor we op de uiterste aanvraagdatum (22 februari 2023) geen definitieve berekeningsaanvraag hadden ontvangen, ambtshalve op nihil gesteld. Dit betekent dat werkgevers het volledige voorschot moeten terugbetalen. Het gaat om in totaal 32.500 nihilstellingen voor een bedrag van in totaal bijna € 1 miljard. De betrokken werkgevers hebben een (invorder)beschikking ontvangen.

Tabel NOW‑vaststellingen*

• *De cijfers geven de stand per eind december 2023 weer.
• **Het aantal definitief vastgestelde aanvragen kan hoger zijn dan het aantal ingediende aanvragen. Dat komt doordat er op een aanvraag meerdere malen een vaststelling kan plaatsvinden, bijvoorbeeld omdat er sprake is van gewijzigde gegevens of omdat er een bezwaar is ingediend.