Beleid misbruik en oneigenlijk gebruik

UWV heeft een stelsel ingericht om misbruik en oneigenlijk gebruik te voorkomen en te bestrijden.

Het stelsel kent binnen UWV vier verdedigingslinies:

1. Overleg met het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en het
   doen van uitvoeringstoetsen op voorgenomen wetgeving om te komen tot goede, handhaafbare wetgeving.

2. Vertaling van deze wetgeving naar systemen en de inrichting van primaire UWV‑klantprocessen.

3. Investeren in kennis, kunde en bewustzijn van medewerkers op het gebied van misbruik en oneigenlijk gebruik.

4. Inrichten van controles en (data)analyses om misbruik en oneigenlijk gebruik op
   te sporen, met sanctionering als mogelijk gevolg.

Terugblikkend op het verslagjaar 2023 is gebleken dat dit stelsel goed heeft gefunctioneerd. Dit leiden we af uit de volgende activiteiten die we voor deze verdedigingslinies in 2023 hebben uitgevoerd:

1. Om te bevorderen dat wet‑ en regelgeving zo min mogelijk ruimte bieden voor misbruik en oneigenlijk gebruik, hebben we relevante wijzigingen in wet‑ en regelgeving getoetst op uitvoerbaarheid en handhaafbaarheid. Bij een aantal uitvoeringstoetsen hebben we aandachtspunten of belemmeringen dan wel misbruikrisico’s of risico’s op oneigenlijk gebruik onder de aandacht gebracht van het ministerie van SZW.

2. Om ervoor te zorgen dat onze systemen en primaire klantprocessen zodanig zijn ingericht dat de kans op regelovertreding zo klein mogelijk is, hebben we op gestructureerde wijze zicht gehouden op de risico’s in de wetten die we uitvoeren. Dat deden we onder andere met het door ons opgezette beheersingskader waarin staat hoe UWV omgaat met nettorisico’s die we eerder voor een aantal belangrijke wetten hebben geïnventariseerd, het implementeren en monitoren van de opgestelde beheersmaatregelen en het inzetten van integrale frauderisicoanalyses voor de resterende wetten en onderwerpen. Daarnaast is het handhavingsperspectief vertegenwoordigd binnen de integrale klantreizen.

3. Om te bevorderen dat bij de primaire klantprocessen betrokken medewerkers alert zijn op misbruikrisico’s en dat ze deze tijdig signaleren, hebben we afgelopen jaar extra geïnvesteerd in het ontwikkelen van hun vakmanschap op dit gebied. Fraudebewustzijn maakt deel uit van de (basis)opleidingen van UWV.

4. Om ervoor te zorgen dat we controle en sanctie gericht kunnen inzetten, hebben we diverse activiteiten uitgevoerd. We hebben met multidisciplinaire onderzoeks‑ en analyseteams onderzoek gedaan om de risico’s op fraude bij specifieke doelgroepen en fraudefenomenen beter te kunnen wegen en eventuele maatregelen te kunnen nemen om de risico’s te verkleinen. Om de controlebeleving te verhogen en mogelijke regelovertreding op te sporen hebben we controlegesprekken gevoerd met willekeurig geselecteerde cliënten en telefonische controles uitgevoerd. Daarnaast hebben we geparticipeerd in structurele en incidentele samenwerkingsverbanden in Nederland en gerichte controles buiten de landgrenzen uitgevoerd.

Wij professionaliseren de verdedigingslinies verder door onder andere de toepassing van risicomanagement. Daarnaast kunnen incidenten nieuwe inzichten geven om het stelsel verder te verbeteren. Op die manier werkt UWV continu aan het verstevigen van het stelsel ter voorkoming en bestrijding van misbruik en oneigenlijk gebruik. De aanpak is erop gericht uitkeringsgerechtigden en subsidieontvangers die te goeder trouw zijn zo min mogelijk te belasten met controles. Risicogerichte handhaving vormt daarmee een onderdeel van de dienstverlening. UWV blijft met het ministerie van SZW in gesprek over de keuzes ten aanzien van mensen en middelen voor de handhavingsactiviteiten.

De maatregelen die UWV in 2023 heeft genomen om misbruik en oneigenlijk gebruik te voorkomen zijn naar onze mening toereikend. Het stelsel dat is ingericht staat en heeft gefunctioneerd. Misbruik van uitkeringen kan niet volledig worden uitgesloten; restrisico’s blijven aanwezig met mogelijk nadelige financiële gevolgen voor de uitgaande kasstromen.